Η εβραϊκή διασπορά

Συγγραφέας: Στέφανος Σκαρμίντζος, ΜΑ Military History

Η ιστορία των Εβραίων υπήρξε ταραχώδης. Οι περιπλανώμενες φυλές στην περιοχή του Σινά κατάφεραν να υπερνικήσουν τους νομάδες κτηνοτρόφους που κατοικούσαν στην κοιλάδα του Ιορδάνη αλλά υστερούσαν στρατιωτικά έναντι των Φιλισταίων και ακόμα και μετά την καταστροφή των τελευταίων από τους Ασσύριους δεν κατάφεραν να βγουν στην ακτογραμμή. Η δημιουργία δύο ξεχωριστών βασιλείων (του Ιούδα στον Βορρά και του Ισραήλ στο Νότο) τους αδυνάτισε ακόμα περισσότερο, λόγω του αμείλικτου ανταγωνισμού μεταξύ τους. Το βασίλειο του Ισραήλ καταστράφηκε από τον Ασσύριο βασιλιά Σαργών Β το 722 π.Χ. και ο πληθυσμός εκτοπίστηκε βιαίως στην Μεσοποταμία κατά την πάγια τακτική της Β Ασσυριακής Αυτοκρατορίας. Το βασίλειο του Ισραήλ ανάλογα με την πολιτική κατάσταση γίνονταν υποτελές πότε των Αιγυπτίων και πότε των Ασσυρίων. Τελικά καταργήθηκε και αυτό από τους Βαβυλώνιους το 586 πΧ. που κατέστρεψαν την Ιερουσαλήμ και εκτόπισαν τους νικημένους στην Μεσοποταμία επιτρέποντάς τους όμως κάποια αυτοδιαχείριση.

Ο Σαργών ο Β’ με αξιωματούχο. Απεικόνιση από την αρχαία ασσυριακή πόλη Dur Sharrukin (τώρα Khorsabad του Ιράκ).

Όταν ο Πέρσης βασιλιάς Κύρος ο μέγας κατέλαβε την Βαβυλώνα επέτρεψε στους Εβραίους να επιστρέψουν στην Ιουδαία θεωρώντας ότι με αυτούς εξασφαλίζει καλύτερα τον έλεγχο επί των Φοινικικών πόλεων και ο διάδοχός του Καμβύσης τους χρησιμοποίησε ως φύλακες συνόρων στην Ελεφαντίνη της Νότιας Αιγύπτου όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα.


Η κατάλυση του περσικού κράτους από τον Μέγα Αλέξανδρο και η αναρχία που επικράτησε μετά τον θάνατό του έφερε του Εβραίους υπό τον έλεγχο των Πτολεμαίων και αργότερα των Σελευκιδών. Τότε δημιουργήθηκε σχίσμα μεταξύ των “ελληνιζόντων” Ιουδαίων και των συντηρητικών που οδήγησε την επανάσταση των Μακκαβαίων όταν οι Σελευκίδες νικημένοι από τους Ρωμαίους επέβαλαν βαριά φορολόγηση για να πληρώσουν πολεμικές αποζημιώσεις.

Το βασίλειο των Σελευκιδών την εποχή του Αντιόχου IV του Επιφανούς
Ο Ιούδας των Μακκαβαίων, ο ηγέτης της επανάστασης των Ιουδαίων εναντίον του Αντιόχου του Επιφανούς, όταν ο τελευταίος έθεσε εκτός νόμου την ιουδαϊκή θρησκεία.

Παρ’ όλο που ο συνεχής ανταρτοπόλεμος των Μακκαβαίων οδήγησε στην ίδρυση της δυναστείας των Ασμοναίων, το ενδο-εβραϊκό σχίσμα και οι διαμάχες συνεχιζόντουσαν. Η αδέξια πολιτική του Αλέξανδρου Ιανναίου είχε σαν αποτέλεσμα την απόσπαση της Γάζας από τους Πτολεμαίους και την όξυνση του σχίσματος ελληνιζόντων και συντηρητικών. Οι έριδες των διαδόχων του ενέπλεξαν τα αντίθετα συμφέροντα Ρωμαίων και Πάρθων και μετέτρεψαν το βασίλειο σε πελατειακό κράτος της Ρώμης ως Τετραρχία της Ιουδαίας υπό των αντι-δημοφιλή Ηρώδη.

Η Ιουδαία υπό τον Ηρώδη τον Μέγα

Η αναρχία που επικράτησε έφερε στην επιφάνεια το κίνημα των Ζηλωτών που ήταν υπερσυντηρητικοί. Οι πιο φανατικοί οπλισμένοι με εγχειρίδια δολοφονούσαν όποιον εξέφραζε φιλο-ρωμαϊκά αισθήματα. Τελικά έγινε αντι-ρωμαικό κίνημα το 66 μΧ που κατεστάλη αμείλικτα από τον Τίτο το 70 μΧ κι επέφερε την άλωση της Ιερουσαλήμ και την καταστροφή του Ναού του Σολωμόντα. Με διαταγή των Ρωμαίων η περιοχή ονομάστηκε Παλαιστίνη και οι Ιουδαίοι διασκορπίστηκαν σε όλη την αυτοκρατορία και τους απαγορεύτηκε να κατοικούν στην περιοχή. Το διάταγμα ανανεώθηκε από τον Αδριανό και μετά από τον Ιουστινιανό και οι εβραϊκές κοινότητες διασκορπίστηκαν μέσα στα όρια του ρωμαϊκού κράτους.

Κάποιοι Ιουδαίοι επέστεψαν στις αρχές του 7ου μεταχριστιανικού αιώνα όταν η Ιερουσαλήμ κατελήφθη από τους Πέρσες και ακόμη περισσότεροι με την κατάληψη των Αγίων Τόπων από τους Μουσουλμάνους. Την ίδια περίοδο περίπου η τουρκική φυλή των Χαζάρων μεταστράφηκε τον Ιουδαϊσμό. Η πτώση όμως του χανάτου τους γέμισε την κεντρική και ανατολική Ευρώπη με εβραϊκές κοινότητες. Οι Εβραίοι της Βόρειας Αφρικής ήρθαν στην Ιβηρική και τη Ν. Ιταλία ακολουθώντας τους Αραβες επιδρομείς. Στο Μεσαίωνα οι εβραϊκές κοινότητες θεωρούνταν ξένο σώμα στις ευρωπαϊκές χώρες και γίνονταν στόχος διακρίσεων και διωγμών, με πιο γνωστό το διωγμό τους τον 15ο αιώνα από την Ιβηρική όπου μετά βρήκαν καταφύγιο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η βασίλισσα της Ισπανίας Ισαβέλλα. Επί βασιλείας της πραγματοποιήθηκε η μαζική έξοδος των Εβραίων από την Ισπανία.

Οι Εβραίοι της Ευρώπης άρχισαν να έρχονται στην επιφάνεια από τον 18ο αιώνα στην Δυτική Ευρώπη αλλά υφίσταντο διακρίσεις στην Ανατολική. Από τον 19ο αιώνα άρχισε να εμφανίζεται το κίνημα του Σιωνισμού που αποσκοπούσε στην ίδρυση κράτους στην Παλαιστίνη που θα συγκέντρωνε τους Εβραίους της διασποράς. Οι τρομερές διώξεις και η συστηματική εξόντωση των Εβραίων την περίοδο 1933-1945 οδήγησαν την πλειοψηφία των Εβραίων της Ευρώπης να μεταναστεύσουν στο υπό ίδρυση κράτος του Ισραήλ που τελικά συγκέντρωσε και τους Εβραίους της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής περιορίζοντας έτσι την διασπορά τους ανά τον κόσμο.

Πηγές

•Διόδωρος “Ιστορίες”
•Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης.
•Ιώσηπος, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία και Ιουδαϊκός πόλεμος
•Ferguson, Backgrounds of early Christianity
•Asimov, Isaac. The Near East: 10,000 Years of History. Boston: Houghton Mifflin, 1968.
•Edward Gibbon The History Of The Decline And Fall Of The Roman Empire, 6 volumes 1782 Commentator: Rev. HH Milman
•Steven Runciman “History of the Crusades” Translated by: Nikos K. Paparrodos, Published by: Army General Staff 1977
•Ιστορικός άτλας 20ού αιώνα Ο τελικός απολογισμός του αιώνα μας Επιμέλεια: Richard Overy ΙSBN 960-7945-35-2

Μια εικόνα των Εβραίων που ξυλοκοπούνται σε ένα αγγλικό χειρόγραφο του δέκατου τρίτου αιώνα. Οι φιγούρες με μπλε και κίτρινο χρώμα φέρουν ένα σήμα σε σχήμα δύο πινακίδων, που τους προσδιορίζει ως Εβραίους.