Ας ξεκινήσουμε λέγοντας ότι στο Διεθνές Δίκαιο των ενόπλων συγκρούσεων υπάρχει σαφώς η αρχή της διάκρισης μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών στόχων. Οι στρατιωτικές δυνάμεις των δύο ή περισσότερων μερών δηλαδή, αφού εμπλακούν, οφείλουν να διακρίνουν τους στρατιωτικούς στόχους και να χτυπούν μόνο αυτούς.
Τί νοείται όμως ως στρατιωτικός στόχος; Στρατιωτικός στόχος είναι οποιοσδήποτε και οτιδήποτε συμβάλλει στη πολεμική προσπάθεια του εχθρού και μπορεί να είναι φύσει, θέσει και χρήσει. Πρακτικά φύσει είναι όποιος και ό,τι ανήκει στις Ένοπλες Δυνάμεις του εχθρού. Θέσει είναι η οποιαδήποτε τοποθεσία ή υποδομή υποβοηθεί τον εχθρό στην πολεμική του προσπάθεια. Χρήσει είναι οτιδήποτε ο εχθρός χρησιμοποιεί στην πολεμική του προσπάθεια.
Έγκλημα πολέμου είναι όταν μια δύναμη στις πολεμικές ενέργειές της στοχοποιεί πολίτες και τοποθεσίες που είναι δυνατόν να συγκεντρώνονται αυτοί, όπως σχολεία και νοσοκομεία. Αυτό όμως που πρεπει να γίνει κατανοητό είναι ότι το έγκλημα πολέμου δεν σχετίζεται με το αν ο εμπόλεμος είναι αμυνόμενος ή επιτιθέμενος αλλά με την πράξη αυτή καθαυτή. Το Διεθνές Δίκαιο ισχύει ανεξάρτητα από το ποιός επιτίθεται και ποιός αμύνεται. Με άλλα λόγια, και ο αμυνόμενος στη προσπάθειά του να αμυνθεί μπορεί να διαπράξει εγκλήματα πολέμου.
Το να χρησιμοποιεί ο αμυνόμενος νοσοκομεία και σχολεία ως κέντρα επιχειρήσεων των ενόπλων δυνάμεών του είναι έγκλημα πολέμου. Αν δηλαδή, όπως ισχυρίζεται ο Ισραηλινός Στρατός, η Χαμάς χρησιμοποιεί το μεγαλύτερο νοσοκομείο στη Γάζα ως “κεντρικό αρχηγείο” είναι προφανώς έγκλημα πολέμου γιατί χρησιμοποιούνται άμαχοι ως ανθρώπινες ασπίδες. Η χρήση ατόμων και πληθυσμών με τέτοιο τρόπο αποτελεί έγκλημα πολέμου σύμφωνα με το πρώτο πρωτόκολλο των συμβάσεων της Γενεύης.
Υπάρχουν και ιστορικά παράδειγματα. Πρώτο, από τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς στην Σερβία το 1999. Τότε, Σέρβοι είχαν συγκεντρωθεί στις γέφυρες με το σήμα του στόχου στο μέτωπο. Αν υποθέσουμε ότι τότε υπήρξε υποκίνηση, που το πιθανότερο είναι ότι υπήρξε, ο υποκινητής χρησιμοποίησε άμαχους Σέρβους ως ανθρώπινες ασπίδες, καθώς οι γέφυρες είναι θέσει και χρήσει στρατιωτικοί στόχοι. Ο εκάστοτε αμυνόμενος είναι πιθανό να ποντάρει στις σφαγές αμάχων καθώς οι εικόνες βιαιότητας και καταστροφής θα διαχυθούν στο πληροφοριακό περιβάλλον απονομιμοποιώντας στην διεθνή κοινότητα την στρατιωτική επιχείρηση του επιτιθέμενου.
Δεύτερο στο Αφγανιστάν το 2009. Οι απώλειες αμάχων στους αμερικανικούς βομβαρδισμούς οδήγησε στην αποπομπή του Στρατηγού David McKiernan. Ο ίδιος υποστήριξε ότι οι Ταλιμπάν εσκεμμένα τοποθετούσαν πολίτες σε κτήρια που ήταν πολύ πιθανό οι αμερικάνικες δυνάμεις να βομβαρδίσουν (Bill Gerz, Afghan commander’s aide blames deaths on Taliban, The Washington Times, 12 Μαι 2009). Την τακτική των ανθρώπινων ασπίδων έχει χρησιμοποιήσει και το ISIS (ISIS Uses Children and People with Disabilities as Human Shields, Iraqi Observatory for Human Rights, 31 Μαρ. 2017).
Η ίδια η έννοια της ανθρώπινης ασπίδας συνδέεται με τον πόλεμο χωρίς περιορισμούς και τον ασύμμετρο πόλεμο στον τομέα της έλλειψης της πολεμικής ηθικής. Βασικά στοιχεία του “δίκαιου πολέμου” (Just War) είναι τρία: πρώτον, η διάκριση στρατιωτικών και πολιτικών στόχων. Δεύτερον, οι δράσεις που αναλαμβάνονται πρέπει να είναι στρατιωτικά αναγκαίες και τρίτον, οι απώλειες πρέπει να είναι ανάλογες με τα κέρδη (για περισσότερα στοιχεία για τον πόλεμο χωρίς περιορισμούς και τον ασύμμετρο πόλεμο μπορείτε να διαβάσετε εδώ).
Με βάση όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ένα έγκλημα πολέμου δεν σχετίζεται με το αν ο δρων είναι στην επίθεση ή αμύνεται. Σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογούνται τόσο η μη διάκριση στρατιωτικών και πολιτικών στόχων κατά την διάρκεια των επιθετικών ενεργειών, όσο και η χρήση αμάχων ως ανθρώπινες ασπίδες ή και ακόμη χειρότερα, ανθρώπινες θυσίες προς επίτευξη πολιτικών και στρατηγικών στόχων από τον αμυνόμενο.
