Το Πολεμικό Ναυτικό δεν σταμάτησε την επική του δράση με την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς τον Απρίλιο του 1941. Μεταφέρθηκε ως σύστημα στην Μέση Ανατολή, όπου και αναδιοργανώθηκε ταχύτατα. Πολύ γρήγορα, αν και διέθετε παλαιά πλοία, με αρκετά προβλήματα στο υλικό, με την επιμονή, την εμμονή στο σκοπό, το δαιμόνιο της φυλής και την τόλμη των Αξιωματικών και των Πληρωμάτων τους, κατέστη το πολυτιμότερο συμμαχικό Ναυτικό για τους Βρετανούς, οι οποίοι άρχισαν να μας παραδίδουν από το 1942, νέες ναυτικές μονάδες ώστε το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό να συνεχίσει να είναι επιχειρησιακά ενεργό. Η δράση του Πολεμικού Ναυτικού, ήταν που τελικά κατέταξε την Ελλάδα στις νικήτριες χώρες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όχι μόνο ηθικά και συμβολικά, αλλά λόγω των επιχειρήσεων που αναλάμβανε καθ’ολη τη διάρκεια του κατά θάλασσαν αγώνα, και επιχειρησιακά υπενθυμίζοντας σε “φίλους και εχθρούς” ότι οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις ήταν παρούσες, συνεχίζοντας το έπος του ηρωικού Στρατού μας που ταπείνωσε τη πανίσχυρη Ιταλία στα βουνά της Ηπείρου. Η παραλαβή των νέων μονάδων ήταν πολύ σημαντική για το Πολεμικό μας Ναυτικό διότι με τα νέα πλοία (υποβρύχια, αρματαγωγά, αντιτορπιλικά, κορβέτες και ναρκαλιευτικά) πρώτον· θα μπορούσε να επιχειρήσει παντού και δεύτερον· τα στελέχη εκπαιδεύτηκαν στη νέα τεχνολογία της εποχής. Το Πολεμικό Ναυτικό βγήκε μέσα από τις φλόγες του πολέμου ανανεωμένο και πολλαπλά ενισχυμένο.
Σταδιακά άρχισαν να καταφθάνουν στην Μ. Βρετανία αποστολές πληρωμάτων για να παραλάβουν τα νέα πλοία. Οι δέκα αποστολές αξιωματικών και πληρωμάτων που είχε αποστείλει το Πολεμικό Ναυτικό από την Αλεξάνδρεια στην Μ. Βρετανία είχαν φθάσει επιτυχώς. Μεγάλες περιπέτειες όμως ανέμεναν την ενδέκατη αποστολή, επί κεφαλής της οποίας ήταν ο Aντιπλοίαρχος Αθανάσιος Σπανίδης Β.Ν. Η εν λόγω αποστολή επιβιβάστηκε την 1η Μαρτίου του 1943 στο βρετανικό οπλιταγωγό 21.500 τόνων, Empress of Canada, το οποίο αναχώρησε από την Αλεξάνδρεια για το λιμένα Freetown της Σιέρα Λεόνε, στις δυτικές ακτές της Αφρικής. Το πλοίο έπλευσε ασυνόδευτο προς τον τελικό του προορισμό, ενώ οι επιβάτες του αποτελούσαν ένα ετερόκλητο πλήθος με στρατιωτικούς συμμαχικών δυνάμεων, 500 Ιταλούς αιχμαλώτους και αρκετές γυναίκες. Κατά τα μεσάνυκτα της 13ης Μαρτίου 1943 και ενώ το πλοίο ευρισκόταν περί τα 700 μίλια από το Freetown, δέχτηκε τορπιλική επίθεση από ιταλικό υποβρύχιο Leonardo da Vinci και εβλήθη στην δεξιά του πλευρά, στο ύψος του μηχανοστασίου. Λίγο μετά την έκρηξη της τορπίλης, διακόπηκε η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, έσβησαν τα φώτα του πλοίου, οι κύριες μηχανές του κράτησαν και το πλοίο άρχισε να παίρνει κλίση. Σύγχυση προκλήθηκε στους επιβάτες, οι οποίοι έτρεξαν πανικόβλητοι προς τις σωσίβιες λέμβους. Μόνο το προσωπικό της ελληνικής αποστολής, κατόπιν διαταγής του επί κεφαλής παρέμενε παρατεταγμένο στο κατάστρωμα εν αναμονή οδηγιών. Όταν ο κυβερνήτης σήμανε εγκατάλειψη πλοίου, ο Αντιπλοίαρχος Σπανίδης διέταξε την επιβίβαση των Ελλήνων στις (ξύλινες) σωσίβιες λέμβους, οι οποίες όμως μόλις έπεσαν στην θάλασσα άρχισαν να βάζουν νερά, λόγω αφενός χασμάτων που είχαν οι αρμοί τους λόγω ξήρανσης και αφετέρου λόγω υπερφόρτωσης από υπεράριθμους ναυαγούς. Οι Έλληνες αξιωματικοί κατέβηκαν τελευταίοι στις λέμβους και ο καθένας έζησε την δική του περιπέτεια. Ο ίδιος ο Σπανίδης είχε επιβιβαστεί σε μια λέμβο, η οποία άρχισε να παίρνει μεγάλες κλίσεις και για αυτό αναγκάστηκε μαζί και με άλλους Έλληνες, να βουτήξουν στη θάλασσα για να μην ανατραπεί.
Ενώ το Empress of Canada βυθιζόταν μέσα στην κρύα νύκτα της 13ης Μαρτίου 1943, μετά από άλλες δύο βολές του εχθρικού υποβρυχίου -το ιταλικό υποβρύχιο αργοπόρησε να δώσει την χαριστική βολή για να δοθεί χρόνος για επιβίβαση των επιβατών στις σωσίβιες λέμβους (πολύ πιθανόν ο Ιταλός κυβερνήτης του υποβρυχίου να γνώριζε την ύπαρξη των Ιταλών αιχμαλώτων στο πλοίο) – ο Σπανίδης κατάφερε να ανέβει σε άλλη λέμβο, η οποία τελικά ανατράπηκε και βρέθηκε και πάλι στη κρύα θάλασσα. Κατά την νύχτα άνθρωποι πνίγονταν, άλλοι καλούσαν σε βοήθεια, ενώ αρκετοί κατασπαράσσονταν από καρχαρίες και σκυλόψαρα. Μόλις κατά την δύση του ηλίου της 15ης Μαρτίου 1943,κατέφθασαν στο σημείο του ναυαγίου, το βρετανικό αντιτορπιλικό Boreas και δύο κορβέτες. Το μεν Boreas, αφού περισυνέλεξε ναυαγούς (μεταξύ των οποίων 12 αξιωματικοί με τον Αντιπλοίαρχο Σπανίδη, 14 υπαξιωματικοί και 101 ναύτες της ελληνικής αποστολής) αναχώρησε για τη Μ. Βρετανία, ενώ οι δύο κορβέτες παρέμειναν στη περιοχή του ναυαγίου για δύο επιπλέον ημέρες για περισυλλογή των υπόλοιπων ναυαγών. Από τους υπόλοιπους διασωθέντες από τις δύο βρετανικές κορβέτες (οι οποίες μετά την περισυλλογή των ναυαγών κατευθύνθηκαν προς το Freetown) ,ο Σημαιοφόρος Ανδρέας Ψύλλας Β.Ν ο οποίος είχε δεχτεί επίθεση από καρχαρία, καθώς και δύο ναύτες οι οποίοι τραυματίστηκαν από την έκρηξη στο πλοίο, εισήχθησαν στο νοσοκομείο του Freetown. Οι διασωθέντες αξιωματικοί φιλοξενήθηκαν στο οπλιταγωγό Edinbourgh Castle, ενώ τα πληρώματα σε εγκαταστάσεις της ξηράς στο Freetown. Το προσωπικό της ελληνικής αποστολής που είχε μεταφερθεί στο Freetown επιβιβάστηκε τελικά στο οπλιταγωγό Mauritania, το οποίο αν και έπλευσε και αυτό ασυνόδευτο, κατάφερε να φτάσει στην Μ. Βρετανία ασφαλώς.
Η 11η αποστολή πληρωμάτων επάνδρωσε τελικά τέσσερα καινούργια ναρκαλιευτικά (B.Y.M.S.) καθώς και τέσσερα αρματαγωγά (Λέσβος, Λήμνος, Σάμος και Χίος). Η παραλαβή των πλοίων έγινε από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο του 1943. Τα B.Y.M.S. (Αφρόεσσα, Καρτερία, Πάραλος και Σαλαμινία) ήταν ξύλινα ναρκαλιευτικά των 270 περίπου τόνων. Είχαν κατασκευαστεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο City Island της Νέας Υόρκης στα ναυπηγεία Robert Jacob και κινούνταν με δύο μηχανές diesel, με μέγιστη ταχύτητα 15 κόμβους. Τα τέσσερα αυτά πλοία παρελήφθησαν στην Μ. Βρετανία και διερχόμενα του Τομπρούκ, κατέπλευσαν τελικά στην Αλεξάνδρεια την 1η Σεπτεμβρίου 1943. Τα πλοία αυτά παρέμειναν στην υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού για τα επόμενα 25 χρόνια.
Οι απώλειες της 11ης αποστολής ήταν: ένας υπαξιωματικός και είκοσι τρείς ναυτοδίοποι, οι οποίοι στις 11-12-1945 τιμήθηκαν από την Πατρίδα με το Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων και προήχθησαν κατά ένα βαθμό, επειδή “εν διατεταγμένη υπηρεσία ευρισκόμενοι και υποστάντος εχθρικήν επίθεσιν του πλοίου εφ’ ου επέβαινον, απωλέσθησαν πεσόντες υπέρ Πατρίδος”. Τα στοιχεία των απολεσθέντων είναι τα παρακάτω :
Αρχικελευστής Μηχ. Π. ΝΑΘΑΝΑΗΛ
Υποκελευστής Β΄ Τορπ Ι. ΚΟΖΑΔΙΝΟΣ
Υποκελευστής Β΄ Αρμ. Ι. ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΗΣ
Υποκελευστής Β΄ Πυρ. Ι. ΦΩΤΙΑΔΗΣ
Υποκελευστής Β΄ Πυρ Π. ΔΡΟΓΩΣΗΣ
Υποκελευστής Β΄ Μηχ. Ι.ΤΖΙΩΤΗΣ
Υποκελευστής Β΄ Μηχ. Ν. ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ
Υποκελευστής Β΄ Διαχ. Δ. ΦΛΩΚΟΣ
Δίοπος Πυρ. Ε. ΣΚΙΑΣ
Δίοπος Πυρ. Ι. ΚΑΛΟΥΤΑΣ
Δίοπος Πυρ. Ι. ΣΟΥΛΤΑΝΑΚΗΣ
Δίοπος Πυρ. Ι. ΔΕΤΟΡΑΚΗΣ
Δίοπος Θερμ. Ι. ΜΑΥΡΟΕΙΔΗΣ
Δίοπος Τηλ. Σ. ΠΟΛΥΜΕΝΑΚΟΣ
Δίοπος Μηχ. Ν. ΤΣΑΛΑΠΑΤΑΣ
Δίοπος Μηχ. Ν. ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ
Δίοπος Μηχ. Ε. ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ
Δίοπος Θερμ. Θ.ΠΡΕΣΒΕΛΟΣ
Δίοπος Θερμ. Θ. ΑΝΤΩΝΕΛΟΣ
Δίοπος Μηχ. Κ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
Δίοπος Ξυλ. Ν. ΣΙΦΝΑΙΟΣ
Δίοπος Διαχ. Α. ΒΑΟΣ
Δίοπος Διαχ. Θ. ΝΤΙΝΙΑΚΟΣ
Δίοπος Θαλ. Κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΟΣ
Πηγές
1. Διήγηση Πλοιάρχου Π.Ν. ε.α. Ανδρέα Ψύλλα στο Δημητρακόπουλος, Αν. (2011), Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι Πολεμιστές του Ναυτικού θυμούνται…, τόμος Ε΄, εκδ. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος
2. Φωκάς, Δ. (1953)Ἔκθεσις ἐπὶ τῆς Δράσεως τοῦ Β. Ναυτικοῦ κατὰ τὸν Πόλεμον 1940-1944, τομ. Α΄ και Β΄. Εκδ. Ἱστορικῆς Ὑπηρεσίας Β.Ν., Ἀθῆναι.
3. Λάχανος, Ν.(1991), «Δόξα καὶ Δάφνες. Τιμητικές διακρίσεις που ἀπενεμήθησαν εἰς τὸ προσωπικό τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ κατὰ τὸν Πόλεμο 1940-1945. Ναυτικόν Μουσεῖον τῆς Ἑλλάδος, Ἀθήνα
4. Σπανίδης, Αθ. (1987), Αναμνήσεις και Μαρτυρίες, εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα
