Η Θαλάσσια ισχύς ενός κράτους προσδιορίζεται από τον συνδυασμό εμπορικού και πολεμικού στόλου. Σε περιόδους κρίσης και πολεμικών καταστάσεων αξιωματικά ενεργοποιούνται και οι δύο στόλοι στα πλαίσια της κοινής προσπάθειας για την επίτευξη νικηφόρου για την πατρίδα αποτελέσματος.
Ειδικά για την Ελλάδα το Πολεμικό Ναυτικό έχει και ειδική ιστορική σχέση με την εμπορική ναυτιλία καθώς ο πρόδρομός του, ο στόλος των Τριών Νήσων, Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών αποτελείτο από εμπορικά, τα οποία ανέλαβαν πολεμικό ρόλο.
Κατά τη διάρκεια του 20 αιώνα ο ελληνικός εμπορικός στόλος με την ηρωική του δράση κατέδειξε παγκόσμια την αξία της εμπορικής ναυτικής δύναμης ανταποκρινόμενος με επιτυχία σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις από τους Βαλκανικούς Πολέμους μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στη νικηφόρο ναυτική εποποιία των Βαλκανικών Πολέμων το 1912-3 το Εμπορικό Ναυτικό είχε ουσιαστικό ρόλο. Αρκεί να αναφερθεί ότι από εμπορικά επιτεταγμένα εξοπλισμένα πλοία συγκροτήθηκε η άκρως πολεμική «Μοίρα των Ευδρόμων» υπό τον πλοίαρχο του Πολεμικού Ναυτικού Ιωάννη Δαμιανό. Αυτά ήταν η Μακεδονία, η Εσπερία, η Αρκαδία, η Μυκάλη και τα υπερωκεάνεια της εποχής Αθήναι και Θεμιστοκλής. Η Μοίρα των Ευδρόμων συμμετείχε στις σημαντικώτερες απελευθερώσεις νησιών του Βορείου Αιγαίου, της Μυτιλήνης και της Χίου μεταφέροντας στρατιωτικές δυνάμεις.
Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το Εμπορικό Ναυτικό διέθεσε 474 ατμόπλοια καθαρής χωρητικότητας 550.000 τόνων περίπου και ιστιοφόρα χωρητικότητας 107.000 τόνων. Από αυτά βυθίστηκαν περί τα 130 πλοία χωρητικότητας περίπου 232.000 τόνων, ενώ εχάθησαν περί τα 200 ιστιοφόρα. Οι απώλειες λοιπόν του Εμπορικού Στόλου ανέρχονται στο 45% της δύναμής του.
Η μεγαλύτερη συνεισφορά όμως του Εμπορικού Στόλου εντοπίζεται στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα ελληνικά ποντοπόρα πλοία ταξίδευαν στους ωκεανούς σε νηοπομπές ή μεμονωμένα δίδοντας τον δικό τους πολύτιμο αγώνα στη συμμαχική προσπάθεια, ενώ τα μικρά πετρελαιοκίνητα πλοιάρια που κάτω από πολύ δυσμενείς και επικίνδυνες συνθήκες και μάλιστα χωρίς προστασία από αεροπορικούς βομβαρδισμούς, προσέγγιζαν σε απρόσιτους λιμενίσκους και όρμους μεταφέροντας τμήματα στρατού, ενώ πολλά από αυτά, ελαφρά εξοπλισμένα, ενεργούσαν ανιχνεύσεις και κατοπτεύσεις στα στενά κυρίως μεταξύ Αλβανίας και Ιταλίας.
Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ναυτικοί που έπεσαν για την πατρίδα και μάλιστα με τον οδυνηρό θάνατο του ναυαγού υπερβαίνουν τις 2.500 ψυχές, ενώ καταστράφηκαν 429 πλοία και 551 πετρελαιοκίνητα/ιστιοφόρα. Η Ελλάδα έχασε το 75% του εμπορικού της στόλου, ενώ τα ελληνικά εμπορικά πλοία που σε όλες τις συμμαχικές νηοπομπές είχαν μία τεράστια παρουσία, κάλυψαν με τους πλόες τους όλη την υδρόγειο, ήτοι την Μεσόγειο, τον Ατλαντικό, τον Ινδικό, τον Ειρηνικό μέχρι και τον Αρκτικό Ωκεανό.
Αξίζει όμως να αναφερθούν κάποια περιστατικά που τονίζουν τον ηρωισμό των στελεχών του Εμπορικού Ναυτικού, διότι ο αφανής ηρωισμός καταδεικνύεται από συγκεκριμένες πράξεις, οι οποίες αναγνωρίστηκαν και λειτουργούν ως απόδειξη της συνεισφοράς όλων των στελεχών του Εμπορικού Στόλου από όποιο σημείο και θέση έδρασαν.
Το φορτηγό «Ελπίς» (κυβερνήτης πλοίαρχος Νικόλαος Κουβαλιάς) απέσπασε τις επιδοκιμασίες του βασιλέα της Μ. Βρετανίας, όταν υπό σφοδρότατο καταιγισμό κατέπλευσε στη Λιβύη και ανεφοδίασε με καύσιμα τους Συμμάχους. Το φορτηγό ατμόπλοιο «Νικόλαος Γ. Κουλουκουντής» (κυβερνήτης πλοίαρχος Κωνσταντίνος Πανώριος) ήταν το πρώτο πλοίο που εισήλθε στο λιμένα της Τρίπολης της Λιβύης και μετέφερε τα πρώτα εφόδια στο στρατό των Συμμάχων. Για αυτήν την ηρωική πράξη ο ίδιος ο Τσώρτσιλ επέβη του πλοίου και συνεχάρη προσωπικώς τον κυβερνήτη και το πλήρωμα.
Στην απόβαση της Νορμανδίας ο Εμπορικός μας Στόλος συμμετείχε με τέσσερα πλοία, τα φορτηγά «Άγιος Σπυρίδων» και «Γεώργιος Π» καθώς και τα φορτηγά τύπου liberty «Αμερική» και «Ελλάς». Τα πρώτα δύο πλοία είχαν παραχωρηθεί στο Βρετανικό Υπουργείο Πολεμικών Μεταφορών και χρησιμοποιήθηκαν για ειδική αποστολή. Τα δύο πλοία αφού έφθασαν στο προκαθορισμένο σημείο, πολύ κοντά στην ακτή της Νορμανδίας, αυτοβυθίστηκαν με εκρηκτικά χωρίς να σημειωθούν ανθρώπινες απώλειες με σκοπό τα βυθισθέντα σκάφη να παίξουν τον ρόλο του κυματοθραύστη για την ασφαλή προσγειάλωση των αποβατικών. Τα δύο liberty συμμετείχαν στη συμμαχική απόβαση και εκτέλεσαν αρκετά ταξίδια μεταξύ Μ. Βρετανίας και Γαλλίας μεταφέροντας συνεχώς πολεμικό υλικό, το οποίο ήταν κρίσιμα αναγκαίο για τις μαχόμενες συμμαχικές δυνάμεις. Τα ονόματα των φορτηγών «Γεώργιος Π.», «Άγιος Σπυρίδων», «Ελλάς» και «Αμερική» καθώς και των πλοιάρχων τους Δημητρίου Παρίση, Γεωργίου Σαμοθράκη, Γεωργίου Τριλίβα και Σπυρίδωνα Θεοφιλάτου έχουν χαραχθεί βαθεία στη ναυτική ψυχή του ναυσίβιου έθνους μας.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Εμπορικός μας Στόλος βγήκε βαρειά τραυματισμένος. Αμέσως μετά όμως το Εμπορικό Ναυτικό ξεκίνησε να πραγματοποιεί έναν άλλο άθλο ειρηνικό και οικονομικής φύσεως αυτή τη φορά. Με αρχή των προσφορά από την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών προς αγορά από τους Έλληνες εφοπλιστές των πλοίων τύπου liberty. Πλοία, τα οποία είχαν κατασκευαστεί σε πολύ μεγάλες ποσότητες από τις Ηνωμένες Πολιτείες για τις ανάγκες του πολέμου. Με αυτά τα χαμηλού κόστους πλοία οι Έλληνες εφοπλιστές άρχισαν και πάλι να χτίζουν ένα πανίσχυρο εμπορικό στόλο.
Όλα τα παραπάνω τεκμηριώνουν ότι είναι απαίτηση η συμμετοχή του εμπορικού ναυτικού στην ευόδωση της εκάστοτε πολεμικής προσπάθειας. Οι άνθρωποι της θάλασσας πάντα, ενωμένοι ήταν προασπιστές της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας της πατρίδας και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά για μία χώρα που είναι κυριολεκτικά «βουτηγμένη» στη θάλασσα.
