Συγγραφέας Στέφανος Σκαρμίντζος M.A. Military History
Η πρώτη φορά που τίθεται το γεωπολιτικό ζήτημα του ελλαδικού χώρου σε σχέση με την Μέση Ανατολή είναι κατά την περίοδο της Χαλκοκρατίας. Αν και αρχικά τα μεσανατολικά κράτη τα απασχολεί το ζήτημα της προστασίας των ακτών και των λιμανιών τους καθώς η ναυτική υπεροχή των Μινωϊτών και αργότερα των Μυκηναίων είναι αδιαμφισβήτητη, τα σωζόμενα χιττιτικά διπλωματικά αρχεία μας δίνουν μια άλλη διάσταση του θέματος.
Οι Χιττίτες μονάρχες έχοντας μπει σε ανταγωνισμό αρχικά με τους Μινωϊτες και μετά με τους Μυκηναίους για τον έλεγχο της Κύπρου κι αντιμετωπίζοντας πιέσεις στα ανατολικά τους σύνορα προσπαθούν να κλείσουν το δυτικό τους μέτωπο με την διπλωματία. Η κατάρρευση των ανακτορικών κοινωνιών στην Ελλάδα που ευθύνεται μερικώς τουλάχιστον για τις βίαιες μεταναστεύσεις των αποκαλούμενων “Λαών της Θάλασσας” επιφέρει την κατάρρευση της Χαλκοκρατίας σε όλη την Μέση Ανατολή.
Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί πως η ενασχόληση του Λυδού βασιλιά Κροίσου με την επιτήρηση των Ιώνων υποτελών του φαίνεται να του κόστισε την ήττα εναντίον των Περσών που είχαν προσπαθήσει να τους προσεταιριστούν. Είναι επίσης εύλογο να αναρωτηθούμε αν οι δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Ξέρξης με τις αποστασίες των υποτελών του πριν την εκστρατεία του στη Ελλάδα δεν ήταν αποτέλεσμα των δυσκολιών που αντιμετώπισε ο πατέρας του στη Θράκη και η απόκρουση του στρατού του στο Μαραθώνα.
Οι Πέρσες ανέτρεψαν το αποτέλεσμα της ειρήνης του Καλία χάρη στις ενδο-ελληνικες έριδες και διατηρούσαν την ακεραιότητα των μεσανατολικών τους επαρχιών τροφοδοτώντας του ελληνικούς εμφύλιους πολέμους. Η επιβολή της ειρήνης στον ελλαδικό χώρο από τους Μακεδόνες οδήγησε τελικά στην κατάλυση της περσικής αυτοκρατορίας.
Η κατάληψη της Ελλάδος από τους Ρωμαίους τούς εξανάγκασε να ενδιαφερθούν και για την Μέση Ανατολή όταν επεκτάθηκαν στη Μικρά Ασία για να εξασφαλίσουν τον έλεγχο του Αιγαίου.
Η επιδρομή του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη στην Ελλάδα διέκοψε τις επικοινωνίες τους με τις ασιατικές επαρχίες που λίγο έλειψε να χαθούν από τους Πάρθους. Επίσης καλό είναι να σημειωθεί πως η απόκρουση την Γότθων από τον Δέκιο και η εξασφάλιση των βαλκανικών επαρχιών ήταν αυτό που επέτρεψε στον Αυρηλιανό να νικήσει την βασίλισσα της Παλμύρας Ζηνοβία και να θέσει τέλος στη κρίση που μάστιζε την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία τον 3ο μεταχριστιανικό αιώνα.
Η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υπέφερε από την πίεση των Σασσανιδών στα ανατολικά της σύνορα καθώς έπρεπε ταυτόχρονα να εξοικονομεί δυνάμεις για να υπερασπίζει τις βαλκανικές επαρχίες από τις επιδομές των λαών της στέπας. Η έστω επαχθής ειρήνη που εξασφάλισε ο Ηράκλειος με τους Αβάρους, του επέτρεψε να υπερνικήσει την δύναμη των Σασσανιδών.
Η εμφάνιση του Ισλάμ ανέτρεψε πολλά από τα μέχρι τότε δεδομένα. Η αδυναμία των Αράβων ελέγχουν τον ελλαδικό χώρο λόγω της σθεναρής αντίδρασης των Βυζαντινών απέτρεψε την προώθησή τους προ την κεντρική Ευρώπη. Η αντίδραση των Βυζαντινών δυσκολευόταν καθώς ο Ελλαδικός χώρος δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν σημείο στήριξης γιατί ήταν εκτεθειμένος σε επιδρομές από βορρά λόγω των βουλγαρικών πολέμων.
Η μακεδονική δυναστεία όμως κατάφερε να επιβάλει την τάξη στην Βαλκανική και αυτό επέτρεψε στον Βασίλειο Β’ να μετατρέψει τους μουσουλμάνους γείτονές του σε υποτελείς χάρη στην ισχύ του στρατού του. Οι βυζαντινές δυναστικές έριδες και οι αγώνες κατά των Πετσενέγων και των Νορμανδών επέτρεψαν στους Σελτζούκους την επέκταση στην Μικρά Ασία. Οι προσπάθεια της βυζαντινής αντεπίθεσης με την χρήση των Σταυροφόρων απέτυχε λόγω πολιτικής αδεξιότητας των εμπλεκομένων. Όλες οι προσπάθειες κατά των μουσουλμάνων επίσης απέτυχαν λόγω της βαθειά δυσπιστίας που υπήρχε μεταξύ των σταυροφορικών κρατών και του Βυζαντίου. Η Δ’ Σταυροφορία δημιούργησε ένα μωσαϊκό αλληλο-υποβλεπόμενων κρατιδίων που ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και εμπόδιζε την ενίσχυση των Χριστιανών στους Αγίους Τόπους που τελικά υπέκυψαν.
Οταν οι Οθωμανοί έγιναν κυριοι της περιοχής κατάφεραν να επιβληθούν στους Μαμελούκους της Αιγύπτου και τους Σεβαφίδες Πέρσες μόνο όταν σταθεροποίησαν την θέση του στην Βαλκανική στο τέλος του 15ου αιώνα. Η Ελληνική Επανάσταση κλόνισε το οθωμανικό κράτος τόσο πολύ που η Αίγυπτος αποσπάστηκε και επεκτάθηκε εις βάρος του και μόνο η επέμβαση των Αγγλογάλλων απέτρεψε την κατάρρευση των Οθωμανών. Η κατοπινή βρετανική επέμβαση στο Αγγλοαυπτιακό Σουδάν διευκολύνθηκε πολύ από την επιδέξια πολιτική του Τρικούπη που εξασφάλισε για την Ελλάδα την απελευθέρωση της Θεσσαλίας.
Η αδέξια πολιτική της Αντάντ στην Βαλκανική στις αρχές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου επέτρεψε στους Οθωμανούς να αποκρούσουν την συμμαχική επίθεση στα Δαρδανέλλια και το Ιρακ και να ασκήσουν πίεση στην Αίγυπτο. Μόνο η σταθεροποίηση της πολιτικής κατάστασης το 1917 επέτρεψε τον αποκλεισμό των Δαραδανελίων και την επιτυχή αντεπίθεση του Αλλενμπυ στην Παλαιστίνη που επέφερε την πτώση των Οθωμανών και την δημιουργία νέων αραβικών κρατών.
Η διασπορά των ιταλικών προσπαθειών στη Λιβύη και την Ελλάδα κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επέφερε τον υποβιβασμό της Ιταλίας σε υποτελή του Χίτλερ. Αν και η εξόρμηση αεραγημάτων από την Ελλάδα θα στήριζε τον Ρασίντ Αλή στο Ιρακ κατά των Βρετανών και θα δημιουργούσε προβλήματα, ο Χίτλερ ακύρωσε την προσπάθεια, Αν εξαιρέσουμε την προσπάθεια διείσδυσης πρακτόρων στην Παλαιστίνη και την στήριξη του Ρομελ από την Κρήτη ο Αξονας δεν χρησιμοποίησε την Ελλάδα για να πιέσει τους Συμμάχους στην Μέση Ανατολή καθώς ο Χίτλερ ενδιαφερόταν κυρίως για την Ρωσία.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ δημιούργησε νέες εντάσεις στην περιοχή. Με την Ελλάδα στο ΝΑΤΟ, η ΕΣΣΔ δυσκολευόταν να στηρίζει τους Αραβες συμμάχους της. Είναι επίσης αξιοσημείωτη η ελληνοαμερικανική αμυντική συμφωνία του 1967 σε σχέση με τον πόλεμο των “Εξι Ημερών” αλλά και η πολιτική κρίση στην Ελλάδα το φθινόπωρο του 1973 σε σχέση με τον πόλεμο του “Γιομ Κιπούρ”.
Κατά την διάρκεια του “Πολέμου του Κόλπου” το 1991, η Ελλάδα είχε μετατραπεί σε κέντρο διοικητικής μέριμνας (logistics) της Συμμαχίας και εξασφάλιζε τις γραμμές ανεφοδιασμού των στρατευμάτων στην αραβική χερσόνησο.
Η ευνοϊκή στάση της Ελλάδας στην προσπάθεια της Δύσης για τον περιορισμό των ακραίων εξτρεμιστών που πρόσφατα αιματοκύλισαν την περιοχή προσμετράται από πους πολιτικούς αναλυτές στα βασικά πλεονεκτήματα τωνΔυτικών
Πηγές
1.Ηρόδοτος Ιστορίαι
2. Ξενοφών Ελληνικά
3. Πλουταρχος Βίος Σύλλα
4. Asimov, Isaac. The Near East: 10,000 Years of History. Boston: Houghton Mifflin, 1968.
5. Edward Gibbon The History Of The Decline And Fall Of The Roman Empire, 6 volumes 1782 Commentator: Rev. H. H. Milman
6. Steven Runciman «Ιστορία των Σταυροφοριών» Μετάφραση: Νίκος Κ. Παπαρρόδος, Έκδοση: Γενικό Επιτελείο Στρατού 1977
