Συγγραφέας: S. Skarmintzos MA Military History
Οι Αρμένιοι έλκουν την καταγωγή τους από τους Ουράρτιους που κατοικούσαν γύρω από το όρος Αραράτ που με τη σειρά τους προέρχονταν από τους Χουρίτες, έναν πολιτισμό της Χαλκοκρατίας . Οι Ουραρτιοι που άκμασαν την εποχή του Σιδήρου ήταν σε διαρκή σύγκρουση με τους Ασσύριους.Τελικά όμως ο Ασσύριος βασιλιάς Σαργών Β τους υπέταξε συμμαχώντας με τους Σκύθες το 714 πΧ. Αν και επανέκτησαν την ανεξαρτησία τους για λίγο κατέληξαν υποτελείς τον Μήδων που εγκατέστησαν στην περιοχή την δυναστεία των Οροντιδών. Η πλούσια σε σίδηρο περιοχή παρήγε καλής ποιότητας ιππικό και οι Αρμένιοι ακολουθούσαν τους Πέρσες στις εκστρατείες τους.
Ο σατράπης Ορόντας προσπάθησε να εμποδίσει την πορεία των Μυρίων του Ξενοφώντα αλλά απέτυχε. Όταν η περσική αυτοκρατορία καταλύθηκε από τον Μ. Αλέξανδρο οι Αρμένιοι πέρασαν στην κυριαρχία των Σελευκιδών αλλά ανεξαρτητοποιήθηκαν ξανά τον 2ο αιώνα π.Χ. Ο βασιλιάς τους Τιγράνης κατάφερε να αποκρούσει τους Πάρθους και έγινε πεθερός του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη και έτσι συγκρούστηκε με τους Ρωμαίους (τους οποίους υποτιμούσε) και ηττήθηκε. Κατόπιν η Αρμενία έγινε το πρώτο χριστιανικό κράτος στον κόσμο στις αρχές του 4ου αιώνα. Η περιοχή έγινε τότε το μήλο της έριδος μεταξύ Ρωμαίων και Σασσανιδών και υποτελής πότε στον ένα και πότε στον άλλο. Με την πτώση των Σασσανιδών στους Μουσουλμάνους Αραβες, για ένα διάστημα στα νότια εδάφη της Αρμενίας που κάλυπταν περιοχή της σημερινής Τουρκίας δημιουργήθηκε το εμιράτο του Ερζερούμ που έδινε καταφύγιο στους αιρετικούς του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους αλλά τελικά διαλύθηκε από την πίεση των Βυζαντινών.
Πολλοί Αρμένιοι σταδιοδρόμησαν στο βυζαντινό στρατό ενώ αρκετές αρμενικές οικογένειες μέσω επιγαμιών ανέβασαν εκπροσώπους τους στο θρόνο όπως λόγου χάριν οι Λέων ο Αρμένιος και Ιωάννης Τζιμισκής. Αν και οι πληθυσμοί του Καυκάσου τελικά υπετάγησαν στο Βασίλειο Β τον Βουλγαροκτόνο η εισβολή των Σελτζούκων που εκμεταλλεύτηκαν την βυζαντινή παρακμή και κατέλαβαν την Αρμενία δημιούργησε ένα κύμα προσφύγων προς τις βυζαντινές επαρχίες τις Κιλικίας. Εκεί ο οίκος των Ρουπενιδών δημιούργησε ηγεμονία της που ακροβατώντας μεταξύ Βυζαντινών και Σταυροφόρων διατηρήθηκε μέχρι το 1375, όταν και υπέκυψε στους Μαμελούκους της Αιγύπτου.
Τον16ο αιώνα, οι Οθωμανοί μοιράστηκαν την περιοχή με τους Σεβαφίδες του Ιράν. Ζώντας σε ένα αυστηρά μουσουλμανικό κοινωνικό σύστημα, οι Αρμένιοι όπως και οι λοιποί Χριστιανοί υπήρξαν θύματα διακρίσεων. Αφού όπως και οι Έλληνες, οι αστικές τάξεις, απέκτησαν οικονομική ισχύ άρχισαν να ζητούν την αυτονομία τους. Οι ρωσικές στρατιωτικές επιτυχίες κατά των Ιρανών και των Οθωμανών στην περιοχή του Καυκάσου τροφοδοτούσαν τις ελπίδες τους. Έτσι προέκυψε και το λεγόμενο Αρμενικό Ζήτημα που διεθνοποιήθηκε με τις Γαλλικές και Ρωσικές επεμβάσεις. Όταν άρχισαν να διεκδικούν περισσότερα δικαιώματα, ο Σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ με την αρωγή των Κούρδων οργάνωσε σφαγές των Αρμενίων το 1894-96, που είχαν περίπου 100 έως 200.000 θύματα.
Οι Αρμένιοι όπως και οι άλλοι Οθωμανοί χριστιανοί ήλπιζαν πολλά από την επανάσταση των Νεοτούρκων αλλά διαψεύστηκαν οικτρά. Παρά το ότι οι Αρμένιοι υπηρέτησαν στον Οθωμανικό στρατό ως διοικητικοί και υγειονομικοί αξιωματικοί η Πύλη δεν τους εμπιστευόταν. Οταν ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος η Ρωσία προέλασε στον Καύκασο και στον Ρωσικό στρατό υπήρχε ένα τμήμα Αρμενίων εθελοντών. Έτσι η οθωμανική κυβέρνηση αποφάσισε την βίαιη μετακίνηση των χριστιανικών πληθυσμών μακρυά από περιοχές επιχειρήσεων και συνόρων. Κατά την διάρκεια των μετακινήσεων με την ανοχή αν όχι συμμετοχή των οθωμανικών αρχών ο μουσουλμανικός όχλος αφέθηκε να κορέσει τα πιο απάνθρωπα ένστικτά του πάνω στους ανυπεράσπιστους πρόσφυγες. Οι φρικαλεότητες έμειναν στην ιστορία ως η “Γενοκτονία των Αρμενίων”.
Ο Ρωσικός στρατός κυρίευσε το μεγαλύτερο μέρος της Οθωμανικής Αρμενίας αλλά οι εδαφικές αυτές κτήσεις χάθηκαν με τη Ρωσική Επανάσταση του 1917. Οι υπό ρωσικό έλεγχο Ανατολική Αρμενία, η Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν προσπάθησαν να δημιουργήσουν την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Υπερκαυκασίας, που διήρκεσε μόνο έως τον Μάιο του 1918. Κατόπιν, η Ανατολική Αρμενία ανεξαρτητοποιήθηκε στις 28 Μαΐου 1918 ως Δημοκρατία της Αρμενίας. Η Συνθήκη των Σεβρών, το 1920, εγγυάτο την ύπαρξη της Δημοκρατίας της Αρμενίας και προέβλεπε την προσθήκη σε αυτήν επιπλέον οθωμανικών εδαφών. Υπήρχε επίσης η σκέψη να γίνει η Αρμενία προτεκτοράτο των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά το γεγονός οτι. δεν είχε έξοδο στην θάλασσα μάλλον απέτρεψε την ιδέα. Ομως σε μια κοινή όπως δείχνουν τα πράγματα επιχείριση οι Τούρκοι κατέλαβαν τα περισσότερα εδάφη που προέβλεπε για την Αρμενία η συνθήκη των Σεβρών και υποχρέωσαν τους Αρμενίους να αφοπλιστούν, Κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων οι Σοβιετικοί εισέβαλαν από την αντίθετη κατεύθυνση και κατέλυσαν το αρμενικό κράτος μπαίνοντας στο Ερεβάν. Η πιθανότητα ύπαρξης φιλοδυτικής οντότητας στον Καύκασο είχε εξαλειφθεί. Εύλογα έρχονται σκέψεις για την Πολωνία του 1939.
Οι Αρμένιοι μαζί με άλλους πληθυσμούς του Καυκάσου συγκεντρώθηκαν στην Σοβιετική Δημοκρατία της Υπερκαυκασίας που διατηρήθηκες ως το 1936 οπότε προσαρτήθηκε στην Σοβιετική Ενωση. Επι Σταλιν πολλοί Αρμένιοι εκτοπίστηκαν. Στον Β ΠΠ οι Αρμένιοι πολέμησαν ως σοβιετικοί στρατιώτες αλλά πολλοί που αιχμαλωτίστηκαν από τους Γερμανούς πολέμησαν μαζί τους στην “Αρμενική Λεγεώνα”. Η Αρμενία συνδέθηκε έκτοτε με την Σοβιετική Ένωση που το 1967 αναγνώρισε την αρμενική γενοκτονία από τους Τούρκους. Το 1991 με την πτώση της ΕΣΣΔ οι Αρμένιοι υπήρξαν από τους πρώτους που ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους. Η χώρα αντιμετώπιζε οικονομική δυσπραγία που επιδεινώθηκε από την σύγκρουση με τους Αζέρους για το θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Στρατιωτικά ισχυρότεροι οι Αρμένιοι κατάφεραν να ελέγχουν την περιοχή. Όμως οι απόπειρές τους να προσεγγίσουν την Δύση μέσω της αρμενικής διασποράς για να αναπτυχθούν οικονομικά προκάλεσαν την ρωσική δυσαρέσκεια. Υποτιμώντας την στρατιωτική αναδιοργάνωση των Αζέρων οι Αρμένιοι ηττήθηκαν στην δεύτερη σύγκρουση για το Καραμπάχ σε σημείο που να διακυβέβεται η μελλοντική ύπαρξη της χώρας τους ενώ οι Ρώσοι που τήρησαν παθητικη στάση που απέβη τελικά εις βαρω των Αρμενίων συμμάχων τους έκανα λόγο για την αδυναμία της Αρμενίας ως ανεξάρτης οντότητας, φτάνοντας σε σημείο να προτείνουν την επαένταξή της στην Ρωσική Ομοσπονδίας. Η αρμενική ιστορία διδάσκει την προσοχή που πρέπει να δείχνουν οι κυβερνήτες ώστε να μην υπερεκτιμούν τις δυνατότητες τους αλλά και να μην υποτιμούν τους αντιπάλους τους.
Πηγές
1)Ηρόδοτος Ιστορίαι
2)Ξενοφών Κύρου Ανάβασις και κάθοδος των Μυρίων
3)Steven Runciman «Ιστορία των Σταυροφοριών» Μετάφραση: Νίκος Κ. Παπαρρόδος, Έκδοση: Γενικό Επιτελείο Στρατού 1977
4)Asimov, Isaac. The Near East: 10,000 Years of History. Boston: Houghton Mifflin, 1968.
