Σκοπός του παρακάτω πονήματος είναι το να εξετάσει εν συντομία το κράτος της Αιθιοπίας, τα στοιχεία που το χαρακτηρίζουν και καθορίζουν την πορεία του, τις σχέσεις με τα γειτονικά κράτη και τελικά τη δράση της Τουρκίας στο Κέρας της Αφρικής. Η Αιθιοπία είναι άλλη μία χώρα, όπως η Ινδία, που η χώρα μας έχει πολιτισμικούς δεσμούς ήδη από την Αρχαιότητα. Αυτοί οι δεσμοί θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, με διπλωματικές, πολιτιστικές, στρατιωτικές και άλλου είδους αποστολές ούτως ώστε η Ελλάδα να αρχίσει δειλά δειλά να συγκροτεί μια δομημένη αφρικανική πολιτική.
Σύμφωνα με απογραφή του 2007, ο πληθυσμός της Αιθιοπίας είχε φθάσει τα 73 εκατομμύρια με αυξητικό ποσοστό γεννήσεων 2,7%, οπότε υπολογίζεται ότι ο πληθυσμός της χώρας θα έχει φθάσει το 2025 τα 110 εκατομμύρια. Μέσα στην Αιθιοπία υπάρχουν 80 εθνοτικές ομάδες με διακριτές γλώσσες και παραδόσεις. Η μεγαλύτερη είναι η Ορόμο (27 εκ.) που συγκεντρώνονται στο κέντρο και στα νοτιοδυτικά της χώρας αποτελώντας το 36% του πληθυσμού. Η δεύτερη μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα είναι η Αμχάρα (17 εκ.) που συγκεντρώνονται στα βορειοδυτικά της χώρας αποτελώντας το 23%. Οι Σομαλοί (4,4 εκ. ) αποτελούν την τρίτη μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα, συγκεντρώνονται στα νοτιοανατολικά και αποτελούν το 6% του πληθυσμού[1]. Σημαντικό είναι ότι στην Αιθιοπία, παρ’ όλο που υπάρχει μια μεγάλη μουσουλμανική μειονότητα, η χώρα, γενικά, έχει κρατηθεί αλώβητη από θρησκευτικές συγκρούσεις, ενώ οι Αιθίοπες μουσουλμάνοι δεν είναι δεκτικοί σε μισαλλόδοξες ιδέες και πρακτικές.
Το αυτοκρατορικό παρελθόν της χώρας είναι κτήμα των Αμχάρα καθώς η Αιθιοπική Αυτοκρατορία ιδρύθηκε το 1270 από τον Yekuno Amlak που στήριξε την καταγωγή του στον βασιλιά Σολομώντα και την βασίλισσα της Σεβά. Ενώ στην αρχή ήταν ένα μικρό και ασταθές κράτος, στη συνέχεια με εκστρατείες κατάφερε να γίνει το κυρίαρχο κράτος στο Κέρας της Αφρικής. Η χώρα όμως στην συνέχεια αποδυναμώθηκε λόγω των συγκρούσεων με το χαλιφάτο του Αντάλ, το οποίο κατέβαλε με την βοήθεια των Πορτογάλων και των μεταναστεύσεων των Ορόμο. Το σημαντικό είναι ότι η Αιθιοπία κατάφερε να αποκρούσει τις επιθέσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας χάνοντας όμως την πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα. Ο αυτοκράτορας Φασιλίδης λόγω αυτής της νέας απειλής ίδρυσε νέα πρωτεύουσα, τη Γκοντάρ, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή ακμής κατά την οποία επετεύχθη η ενσωμάτωση των Ορόμο. Μετά το 1769 η χώρα πέρασε σε μία κατάσταση αποσύνθεσης κατά την οποία έκαναν την εμφάνισή τους πολλοί πολέμαρχοι.
Οι Αιθίοπες κατάφεραν να νικήσουν την αλαζονική και εξοπλιστικά ανώτερη Ιταλία το 1896 αλλά, στη συνέχεια ο Μπενίτο Μουσολίνι κατάφερε να κατακτήσει την Αιθιοπία. Μετά τον πόλεμο, η Αιθιοπία απελευθερώθηκε από τους Βρετανούς, ο αυτοκράτορας Haile Selassie (Σελασιέ) επέστρεψε μέχρι το 1974, όταν και ανατράπηκε και από το Derg, μια στρατιωτική χούντα που κυβέρνησε την χώρα από το 1974 ως το 1991. Η διακυβέρνηση του Σελασίε που διήρκεσε πολλά χρόνια, είχε πολλές διακυμάνσεις. Ο ηρωικός πόλεμος με την φασιστική Ιταλία, η εξορία, προσπάθειες για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, σύγκρουση με την αριστοκρατία και τον κλήρο, εκρήξεις πείνας και επαναστάσεων και τελικά ανατροπή. Το σημαντικότερο γεγονός όμως είναι η έναρξη της επανάστασης της Ερυθραίας που διήρκεσε 30 χρόνια. Το Derg είχε μαρξιστικές – λενιστικές κατευθύνσεις και υποστηρίχθηκε από την Σοβιετική Ένωση. Το 1994/1995 οι στρατιωτικοί ηγέτες του Derg (το οποίο σημαίνει απλά… συμβούλιο) οδηγήθηκαν σε δίκη και το 2008 καταδικάστηκαν οι περισσότεροι με την ποινή του θανάτου, ενώ 16 απελευθερώθηκαν το 2011. Οι Αμχάρα είναι Χριστανοί, Μουσουλμάνοι και Ιουδαϊστές, οι Ομόρο Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι και ένα ποσοστό που ακολουθεί την πατρογονική τους θρησκεία, ενώ οι Σομαλοί είναι Μουσουλμάνοι.
Το θέμα του νερού
Οι σχέσεις Αιγύπτου και Αιθιοπίας ποτέ δεν ήταν εύκολες από την εποχή Σελασιέ και τον ρόλο τους έπαιξαν η φιλοδυτική στάση του αιθιοπικού κράτους στη κρίση του Σουέζ (1956), η αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ από την Αιθιοπία και η ηγεμονική στάση της Αιγύπτου στην περιοχή[2]. Η κατασκευή υδροηλεκτρικού φράγματος στον Γαλάζιο Νείλο φιλοδοξεί να διπλασιάσει την παραγωγή ρεύματος για την χώρα αλλά έχει προκαλέσει την οργή της Αιγύπτου και του Σουδάν[3]. Το θέμα είναι ιδιαίτερα σοβαρό για την Αίγυπτο που ζει από τον Νείλο καθώς το 86% του νερού που καταναλώνεται από την Αίγυπτο προέρχεται από τον Γαλάζιο Νείλο και το υπόλοιπο από τον Λευκό Νείλο.[4] Τα λόγια του Αιγύπτιου Προέδρου Σαντάτ αντηχούν μέχρι σήμερα: «Κάθε δράση που θα διακινδυνεύσει τα νερά του Γαλάζιου Νείλου (και την σχέση της Αιγύπτου με αυτά), θα οδηγήσει την Αίγυπτο σε αποφασιστική αντίδραση, ακόμα και αν αυτή η δράση οδηγήσει σε πόλεμο[5]».
Ο πληθυσμός της Αιγύπτου αυξάνεται ραγδαία και αυτό οδηγεί σε μεγάλες απαιτήσεις στην βιομηχανία αλλά κυρίως στην αγροτική παραγωγή της χώρας. Λαμβανομένων υπ’ όψη ότι πρόκειται για μια περιοχή που η βροχή είναι σπάνια και η κρίση στην Ουκρανία δυσχεραίνει έτι περαιτέρω τον επισιτισμό, γίνεται αντιληπτή η σημασία των υδάτων του Νείλου για την Αίγυπτο. Όταν κάποια στιγμή η στάθμη των υδάτων στο φράγμα Aswan έπεσε υπερβολικά, προκλήθηκαν πολλά προβλήματα στην Αίγυπτο[6] . Η οικονομία της χώρας κλυδωνίστηκε καθώς μειώθηκε δραματικά η αγροτική παραγωγή με συνακόλουθη αύξηση των εισαγωγών. Η κρίση ήταν τέτοια που οδήγησε την Αίγυπτο σε μία δραστική μείωση των δημοσίων υπηρεσιών. Παράλληλα μειώθηκαν δραστικά τα υδροηλεκτρικά αποθέματα της χώρας καθ’ όσον μόνο από το φράγμα Aswan προέρχεται το 22%.
Αυτή η σημασία του Νείλου για την Αίγυπτο είχε γίνει αντιληπτή από τα αρχαία χρόνια καθώς το αναφέρει και ο ίδιος ο Ηρόδοτος. Στον 19ο αιώνα αυτή ακριβώς η σημασία οδήγησε τον Μοχάμετ Άλι (Muhammad Ali) στο να κατακτήσει το Σουδάν στα 1820-1824. Πρόκειται για μία εκπληκτική εκστρατεία, τόσο στο μέγεθος και την σημασία της όσο και στην εκτέλεσή της καθώς με 10.000 άνδρες ο Μοχάμετ Άλι κατέκτησε μια περιοχή 1.500 χλμ καθιστώντας την Αίγυπτο ίση σε έκταση με την δυτική Ευρώπη. Παρ’ όλα αυτά η εισβολή στην Αιθιοπία στα χρόνια 1875 και 1876 ήταν καταστροφική. Οι εισβολές στην Αιθιοπία συνεχίστηκαν μέχρι το 1882, όταν η Αίγυπτος τέθηκε υπό βρετανική επικυριαρχία.
Στην συνέχεια ακολούθησαν συμφωνίες με τους Βρετανούς για το θέμα. Το 1902 σε Αγγλο – αιθιοπική συνθήκη αναφέρεται: «Η Αυτού Μεγαλειότης ο Αυτοκράτωρ Μενελέκ ΙΙ, Βασιλιάς των Βασιλέων της Αιθιοπίας, δεσμεύεται απέναντι στην Κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος της Βρετανίας να μην κατασκευάσει ή να μην αφήσει να κατασκευαστεί κάποιο έργο στο Γαλάζιο Νείλο, στη Λίμνη Τσάνα και το Σομπάτ, το οποίο θα μπορούσε να κρατήσει τη ροή τον υδάτων στον Νείλο παρά έπειτα από συμφωνία την κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος της Βρετανίας του Σουδάν[7]». Στα 1926 Βρετανία και Ιταλία κατέληξαν σε μια μυστική συμφωνία: οι Ιταλοί επεδίωκαν να εκμεταλλευτούν μια σιδηροδρομική γραμμή ενώ οι Άγγλοι ήλπιζαν να κατασκευάσουν εγγειοβελτιωτικά έργα προκειμένου να αρδεύσουν την περιοχή του βρετανικού Σουδάν. Το 1929 υπεγράφη συμφωνία μεταξύ της Αιγύπτου και της Βρετανίας σύμφωνα με την οποία απαγορευόταν η οποιαδήποτε κατασκευή έργου στον Νείλο ή τους παραπόταμούς του που θα μπορούσε να θίξει τα συμφέροντα της Αιγύπτου. Όπως είναι λογικό, η Αιθιοπία που δεν ήταν κομμάτι της Βρετανικής Αυτοκρατορίας δεν περιοριζόταν από αυτή την συμφωνία. Αν και μέλος της Κοινωνίας των Εθνών από το 1923, η Αιθιοπία δεν έλαβε καμία υποστήριξη κατά την διάρκεια της ιταλικής εισβολής του 1936. Ο Μουσολίνι μετέφερε χιλιάδες στρατεύματα από το κανάλι του Σουέζ, ενώ Αγγλία και Γαλλία εναντιώθηκαν στην αιθιοπική προσπάθεια σύναψης δανείου από την Κοινωνία των Εθνών.
Το 1959, η Αιθιοπία αρνήθηκε την συμφωνία Αιγύπτου και Σουδάν για τον διαμοιρασμό των υδάτων του Νείλου, σύμφωνα με την οποία η Αίγυπτος «έπαιρνε» το 75% των υδάτων και το Σουδάν το 25%[8]. Παρά τις διαμαρτυρίες της Αιθιοπίας, η Αίγυπτος ολοκλήρωσε την κατασκευή του φράγματος του Aswan που ολοκληρώθηκε το 1971. Το συγκεκριμένο έργο μεγιστοποίησε την παροχή νερού και ηλεκτρισμού αλλά κατέστρεψε αγροτικές παραγωγές στον νότιο Νείλο καθώς και την βιομηχανία αλιείας. Στο παραπάνω θέμα, του Νείλου και του νέου φράγματος της Αιθιοπίας, η Τουρκία έχει προσφέρει στήριξη τονίζοντας ότι η Τουρκία δεν είναι αποικιοκρατική δύναμη και ούτε υπήρξε αποικία.
Οι σχέσεις της Αιθιοπίας με Σουδάν και Ερυθραία
Οι σχέσεις με της Αιθιοπίας με το Σουδάν δεν ξεκίνησαν καλά λόγω της προαναφερθείσης συμφωνίας με την Αίγυπτο του 1959 για τα ύδατα του Νείλου. Την δεκαετία του 1960 καλυτέρευσαν κυρίως λόγω της προσπάθειας του Αυτοκράτορα Σελασιέ για να επέλθει συμφωνία μεταξύ της σουδανικής κυβέρνησης και της επαναστατικής οργάνωσης Anyanya. Την περίοδο της στρατιωτικής χούντας οι σχέσεις χειροτέρεψαν και πάλι λόγω ιδεολογικών διαφορών[9]. Παρ’ όλα αυτά πόλεμος μεταξύ των δύο κρατών δεν υπήρξε λόγω αντικειμενικών δυσκολιών: το πεδίο ήταν δύσκολο για στρατιωτικές επιχειρήσεις, οι αποστάσεις για διοικητική μέριμνα μεγάλες και η συνεργασία των ντόπιων πληθυσμών αμφίβολη.
Όταν το 1989 την εξουσία στο Σουδάν κατέλαβαν οι στρατιωτικοί με την υποστήριξη του Εθνικού Ισλαμικού Μετώπου, η χώρα προσχώρησε στο φονταμενταλιστικό Ισλάμ. Παράλληλα, το Σουδάν κατέστη τόπος φιλοξενιας τρομοκρατιών οργανώσεων, όπως η Αλ Κάιντα. Το πρόβλημα μεγάλωσε για την Αιθιοπία καθώς το Σουδάν υποστήριζε πλαγίως ένοπλες ομάδες στην Αιθιοπία και την Ερυθραία. Η Αιθιοπία απάντησε με το να φιλοξενήσει Σουδανούς επαναστάτες (Sudan People’s Liberation Movement) στο έδαφός της. Τις δεκαετίες 1980 και 1990 οι Σουδανοί επαναστάτες εκπαιδεύονταν στις αιθιοπικές εγκαταστάσεις και στέλνονταν «για μετεκπαίδευση» στην Κούβα[10], ενώ παράλληλα προσέφερε και γενναία οικονομική στήριξη. Το 1991, οι σχέσεις καλυτέρευσαν με συμφωνίες μεταξύ των δύο κρατών και με την απόφαση της Αιθιοπίας να διώξει τους Σουδανούς επαναστάτες από το έδαφός της. Οι σχέσεις χειροτέρεψαν και πάλι το 1995, όταν έγινε αντιληπτό ότι το Σουδάν χρησιμοποιούσε τις καλές σχέσεις με την Αιθιοπία για να προωθεί το Ισλάμ βοηθώντας ένοπλες ομάδες στην Αιθιοπία[11].
Από το 1998, οι σχέσεις Αιθιοπίας και Σουδάν διάγουν μια εκπληκτική άνθιση κυρίως λόγω των αναθεωρητικών βλέψεων της Ερυθραίας. Έχουν υπογραφεί εκατοντάδες συμφωνίες για τον περιορισμό της λαθραίας μετακίνησης όπλων και μεταναστών, για τις μεταφορές και τις επικοινωνίες, την παροχή πετρελαίου, τη χρήση των υδάτων και τις επενδύσεις. Επιπρόσθετα, η Αιθιοπία ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το λιμάνι του Πορτ Σουδάν ιδίως μετά την απώλεια πρόσβασης στα λιμάνια της Ερυθραίας από το 1998. Το Σουδάν κατέστη ο μοναδικός εξαγωγέας πετρελαίου, βενζίνης και φυσικού αερίου, ενώ η Αιθιοπία εξάγει στο Σουδάν τσιμέντο, σουσάμι, φασόλια και φρούτα με το Σουδάν να έχει καταστεί ο κυριότερος εισαγωγέας των αιθιοπικών προϊόντων. Σκοπός της Αιθιοπίας είναι να γίνει ο κύριος εξαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας όχι μόνο στο Σουδάν αλλά και στο Τζιμπουτί, στη Σομαλία, στη Κένυα, στην Ουγκάντα και στην ίδια την Αίγυπτο.
Οι σχέσεις με την Ερυθραία σήμερα είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση. Από το 1991 – το 1993 η Ερυθραία απέκτησε την ανεξαρτησία της – ως το 1997 ήταν σε αρκετά καλό επίπεδο. Η Αιθιοπία αποδέχθηκε πλήρως την ανεξαρτησία της Ερυθραίας με την δημιουργία μιας ανώτατης υπουργικής επιτροπής. Μέσα στις συμφωνίες που υπεγράφησαν τονιζόταν ότι τα δύο κράτη θα εργάζονταν ώστε να υιοθετούνται κοινές πολιτικές για τα σημαντικά τοπικά και διεθνή ζητήματα ασφαλείας και ότι θα απέφευγαν ενέργειες που θα έθεταν εν αμφιβόλω την ειρήνη και την ασφάλεια του άλλου κράτους. Μέσα σε αυτές τις ενέργειες που θα αποφεύγονταν θα ήταν και η άσκηση προπαγάνδας[12]. Η Αιθιοπία μάλιστα χρησιμοποιούσε το λιμάνι της Assab χωρίς φορολογία και υποχρεώσεις.
Οι σχέσεις των δύο κρατών άρχισαν να χειροτερεύουν όταν η Αιθιοπία σταμάτησε να εισάγει πετρέλαιο και να χρησιμοποιεί το διυλιστήριο της Assab. Κατόπιν η Ερυθραία προχώρησε στην δημιουργία ξεχωριστού νομίσματος του Nafka. Η πρόταση της Αιθιοπίας να χρησιμοποιούνται και τα δύο νομίσματα με ίση αξία απορρίφθηκε από την Ερυθραία. Κατόπιν, προέκυψαν διαφωνίες για συνοριακά ζητήματα με συνέπεια η Ερυθραία να εισβάλει στην Αιθιοπία το 1998. Ο πόλεμος κράτησε μέχρι το 2000, όταν τελικά η Αιθιοπία απέκρουσε τον στρατό της Ερυθραίας και ανακατέλαβε τα καταληφθέντα εδάφη. Οι απώλειες ήταν βαριές καθώς εκτιμάται ότι 70.000 με 100.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και περίπου 1 εκατομμύριο αναγκάστηκε να αφήσει τα εδάφη του[13]. Το κράτος της Ερυθραίας έχει αναθεωρητικές βλέψεις και έχει προκαλέσει προβλήματα σε όλα τα γειτονικά κράτη. Αυτός ο αναθεωρητισμός είναι ένας από τους λόγους της καλυτέρευσης των σχέσεων Αιθιοπίας – Σουδάν.
Ο εμφύλιος πόλεμος
Το Επαναστατικό Δημοκρατικό Μέτωπο του Αιθιοπικού Λαού (Ethiopian People’s Revolutionary Democratic Front – EPRDF) πρωτοστάτησε στον αγώνα κατά της χούντας (Derg) που κυβερνούσε την χώρα και στη συνέχεια κυριάρχησε στην πολιτική ζωή της Αιθιοπίας μέχρι το 2019. Σε αυτό το μέτωπο κυριαρχούσε το Απελευθερωτικό Μέτωπο του Λαού της (περιοχής) του Τιγράι (Tigray People’s Liberation Front – TPLF). Η περιοχή του Τιγράι ευρίσκεται στα βόρεια της χώρας και συνορεύει με την Ερυθραία. To TPLF όμως αποκλείστηκε από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και χαρακτηρίστηκε ως τρομοκρατική οργάνωση. Ο πόλεμος μεταξύ του Αιθιοπικού Στρατού και των δυνάμεων του TPLF κράτησε μέχρι το 2023 έχοντας περιπέσει σε κατάσταση τέλματος. Τελικά, υπεγράφη συνθήκη ειρήνης και το TPLF έπαψε να θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση από την αιθιοπική κυβέρνηση.
Η Τουρκία στην περιοχή
Η Τουρκία εδώ και χρόνια εφαρμόζει αφρικανική πολιτική και η Αιθιοπία είναι μια χώρα – κλειδί. Η αντιπαράθεση για τα ύδατα του Νείλου οδηγεί την Αιθιοπία στο να αναζητεί ένα αντίβαρο στην αραβική επιρροή της Αιγύπτου. Και η Τουρκία με την σειρά της βρέθηκε σε δύσκολη θέση μετά την άνοδο του Σίσι στην Αίγυπτο και την πτώση του «συμμάχου» Omar al-Bashir στο Σουδάν. Η νέα ηγεσία στο Χαρτούμ υποστηρίζεται από την Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ένα από τα κεντρικά σημεία της σχέσης Τουρκίας – Σουδάν είναι και o δανεισμός για χρήση (leasing) του νησιού Suakin, στο οποίο η Τουρκία σχεδίαζε την ανακαίνιση των οθωμανικών μνημείων, καθώς ήταν ένα προκεχωρημένο λιμάνι των Οθωμανών, και να κατασκευάσει στρατιωτική βάση. Αυτό, ως είναι φυσικό, δημιούργησε ανησυχία στην Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο.
Οι τουρκικές εταιρείες είχαν εξασφαλίσει έργα αξίας 2,24 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο Σουδάν μέχρι το 2019, καθώς ο Ερντογάν και ο Μπασίρ έθεσαν στόχο να αυξήσουν τον όγκο του διμερούς εμπορίου των 500 εκατομμυρίων δολαρίων στα 10 δισεκατομμύρια δολάρια. Επίσης η Σουδανική ηγεσία είχε παραχωρήσει σε τουρκική εταιρεία την κατασκευή νέου διεθνούς αεροδρομίου στο Χαρτούμ με μια συμφωνία ύψους 1,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων[14]. Η συμφωνία δεν προχώρησε λόγω της πολιτικής αλλαγής.
Με την Αιθιοπία το διμερές εμπόριο αυξάνεται θεαματικά με την Τουρκία να έρχεται δεύτερη μετά την Κίνα[15]. Παράλληλα, η Τουρκία επικύρωσε στρατιωτική συμφωνία με την Αιθιοπία, ενώ, υποτίθεται, γίνονται προσπάθειες εξομάλυνσης των τουρκοαιγυπτιακών σχέσεων. Η συμφωνία περιλαμβάνει συμμετοχή σε διακλαδικές ασκήσεις, μη στρατιωτικές (non combat) επιχειρήσεις, όπως οι ειρηνευτικές και ανθρωπιστικές αποστολές, ενώ η συμφωνία προβλέπει την συνεργασία σε θέματα αμυντικής βιομηχανίας. Επίσης, υπάρχει πρόβλεψη για ανταλλαγή πληροφοριών (intelligence) και διοικητικής μέριμνας[16].Τέλος στη Σομαλία, στο Μογκαντίσου, η Τουρκία διατηρεί την μεγαλύτερη στρατιωτική της βάση στο εξωτερικό στην οποία εκπαιδεύονται στελέχη των Σομαλικών Ενόπλων Δυνάμεων. Παράλληλα έχουν υπογραφεί και στρατιωτικές συμφωνίες για τεχνικά, εκπαιδευτικά και αμυντικής βιομηχανίας θέματα.
Συμπέρασμα
Η Τουρκία έχει προωθήσει την αφρικανική της πολιτική και ιδιαίτερα αυτή στο λεγόμενο «Κέρας της Αφρικής». Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε την Τουρκία, η Ελλάδα οφείλει να αναπτύξει ασιατική αλλά και αφρικανική πολιτική. Αρχής γενομένης από πολιτιστικές αποστολές, η Ελλάδα θα μπορούσε να διαδραματίσει κάποιο ρόλο ως διαμεσολαβητής στα θέματα της Αφρικής, όπως αυτό των υδάτων του Νείλου. Στη συνέχεια, σε ένα δεύτερο επίπεδο, θα ήταν δυνατόν να αναπτυχθεί μια συνεργασία στον στρατιωτικό τομέα και αυτόν των πληροφοριών. Ένα είναι βέβαιο: η Ελλάδα δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι απούσα.
[1] Berouk Mesfin, “Ethiopia’s Role and Foreign Policy in the Horn of Africa”, International Journal of Ethiopian Studies, 6, ½ (2012) 88-89.
[2] Για περισσότερα με τον συγγραφέα να λαμβάνει την «αιθιοπική πλευρά» βλέπε Belete Belachew Yihun, Battle over the Nile: The Diplomatic Engagement between Ethiopia and Egypt, 1956-1991, International Journal of Ethiopian Studies, 8, 1&2 (2014).
[3] «Οργή της Αιγύπτου κατά της Αιθιοπίας για τον Νείλο», Καθημερινή,
[4] Daniel Kendie, “Egypt and the Hydro – Politics of the Blue Nile River”, Northeast African Studies 6, 1/2 (1999): 141.
[5] Στο ίδιο.
[6] Sarah Gauch, “Nile Nations Move a Step Nearer Water Use Solutions”, The Christian Science Monitor, July 1999.
[7] Άρθρο 3 στο Edward Ullendorff, “The Anglo – Ethiopian Treaty of 1902”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 30, 3 (1967).
[8] I.H. Abdalla, “The 1959 Nile Waters Agreement in Sudanese – Egyptian Relations”, Middle Eastern Studies 7, 3, (1971): 329 – 341.
[9] Berouk Mesfin, ο.π., σελ 91.
[10] Στο ίδιο.
[11] Το 1995 πραγματοποιήθηκε αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του Προέδρου της Αιγύπτου Μουμπάρακ που είχε πραγματοποιήσει επίσκεψη στην Αντίς Αμπέμπα. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε με σουδανέζικη συνδρομή.
[12] Protocol Agreement on Cooperation in Security and Related Matters between the Transitional Government of Ethiopia and the Government of the State of Eritrea, Article 1,1.
[13] Barouk Mesfin, ο.π., σελ 97.
[14] Fehim Tastekin, Turkey views ties with Ethiopia as key to influence in Africa, Al Monitor, < https://www.al-monitor.com/originals/2021/08/turkey-views-ties-ethiopia-key-influence-africa#ixzz8FHbrPnvg > (πρόσβαση: 5 Οκτ. 2023)
[15] Στο ίδιο.
[16] “Turkey to ratify a military agreement with Ethiopia amid rapprochement efforts with Egypt”, Nordic Monitor https://www.bing.com/ck/a?!&&p=ab004ca03174e943JmltdHM9MTY5NjQ2NDAwMCZpZ3VpZD0wYmQ1MzdhMS1lZGJmLTY3OTQtM2Q4Zi0yNDAwZWMwMTY2ZjcmaW5zaWQ9NTM5Mw&ptn=3&hsh=3&fclid=0bd537a1-edbf-6794-3d8f-2400ec0166f7&psq=turkey+in+ethiopia+nordic&u=a1aHR0cHM6Ly9ub3JkaWNtb25pdG9yLmNvbS8yMDIwLzAyL3R1cmtleS1hcHByb3Zlcy1hZ3JlZW1lbnQtd2l0aC1ldGhpb3BpYS1mb3ItY29vcGVyYXRpb24taW4tcGV0cm9sZXVtLWFuZC1taW5pbmcvIzp-OnRleHQ9VHVya2V5JTIwcGxhbnMlMjB0byUyMHN0YXJ0JTIwb2lsJTIwYW5kJTIwZ2FzJTIwZXhwbG9yYXRpb24sQWZyaWNhJTJDJTIwdG8lMjBjb29wZXJhdGUlMjBpbiUyMGVuZXJneSUyQyUyMGh5ZHJvY2FyYm9ucyUyMGFuZCUyMG1pbmluZy4&ntb=1 (πρόσβαση 5 Οκτ. 2023).
