Συγγραφέας: Στέφανος Σκαρμίντζος M.A Military History
Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεύθει μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας· ἀλκὴν δ᾽ εὐδόκιμον Μαραθώνιον ἄλσος ἂν εἴποι καὶ βαρυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος.
Τον Αισχύλο, τον γιο του Ευφορίωνα, τον Αθηναίο, που πέθανε στη σιτοφόρα Γέλα, σκεπάζει τούτο το μνήμα· για την πολυθρύλητη ανδρεία του ας μιλήσει το δάσος του Μαραθώνα
και ο βαθυχαιτήεις Μήδος που τη γνώρισε.
(μετάφραση Θ. Κ. Στεφανόπουλος)
Το παραπάνω επιτύμβιο επίγραμμα λέγεται ότι το έγραψε ο Αισχύλος για τον εαυτό του. Δεν γνωρίζουμε αν το έγραψε, ο ίδιος ή κάποιος απόγονός του ή είναι μεταγενέστερο δημιούργημα. Ένα είναι βέβαιο• καταδεικνύει τον χαρακτήρα του εαυτού του αλλά και μια ολόκληρης εποχής που συνοψίζεται στην πρόταση: «μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων τιμιώτερον εστί η πατρίς» (Κρίτων, 12).
Πολύ διαφορετικά είναι τα πράγματα στην ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή, πράγμα που αποτυπώνεται θεσπέσια από τον Καβάφη στο ποίημα “Νέοι της Σιδώνος 400 μ. Χ”. Εκεί ένας από τους όμορφους νέους που ήταν “φανατικός για γράμματα” κατηγόρησε τον Αισχύλο, όταν άκουσε αυτό το επίγραμμα λέγοντας:
«Α δεν μ’ αρέσει το τετράστιχον αυτό.
Εκφράσεις τοιούτου είδους μοιάζουν κάπως σαν λιποψυχίες
Δώσε – κηρύττω – στο έργον σου όλην την δύναμή σου
όλην την μέριμνα, και πάλι το έργον σου θυμήσου
μες στην δοκιμασίαν, ή όταν η ώρα σου πια γέρνει.
Έτσι από σένα περιμένω κι απαιτώ.
Κι όχι απ’ τον νου σου ολότελα να βγάλεις
της Τραγωδίας τον Λόγο τον λαμπρό –
τι Αγαμέμνονα, τι Προμηθέα θαυμαστό,
τι Ορέστου, τι Κασσάνδρας παρουσίες,
τι Επτά επί Θήβας – και για μνήμη σου να βάλεις
μ ό ν ο που μες στων στρατιωτών τες τάξεις, τον σωρό
πολέμησες και συ τον Δάτι και τον Αρταφέρνη».
Η οικογένεια του Αισχύλου καταγόταν από τον οίκο του Κόδρου του τελαυταίου βασιλιά της Αθήνας που θυσιάστηκε για την ελευθερία της πατρίδας. Ο Αισχύλος γεννήθηκε στην Ελευσίνα το 525 π.Χ. και έλαβε την αγωγή που είχαν οι γόνοι των αριστοκρατικών οικογενειών της Αττικής. Έδωσε το παρών σε κάθε κάλεσμα της πατρίδας του πολεμώντας σαν βαριά θωρακισμένος οπλίτης.
Στο Μαραθώνα σκοτώθηκαν οι αδελφοί του Κυναίγειρος και Ευφορίων. Στη Σαλαμίνα πολέμησε επάνω στις τριήρεις τις Ελευσίνας και ήταν παρών στις Πλαταιές.
Στον Αισχύλο αποδίδεται η εισαγωγή δεύτερου ηθοποιού στη σκηνή. Έτσι με τις παρεμβάσεις του χορού έπαιρνε η θεατρική δράση ολοκληρωμένη μορφή. Οι ήρωες του δεν ήταν έρμαια της μοίρας. Οι θεοί τους τιμωρούσαν μόνο όταν παρέβαιναν το μέτρο. Το ύφος του είναι όμως είναι πομπώδες και αποπνέει μεγαλοπρέπεια. Ο Αισχύλος έγραψε 90 έργα από τα οποία γνωρίζουμε τους τίτλους των 79.
Δυστυχώς μόνο επτά διασώθηκαν πλήρη:
• Πέρσαι
• Ικέτιδες
• Επτά επί Θήβας
• Προμηθεύς Δεσμώτης
• Αγαμέμνων
• Χοηφόροι
• Ευμενίδες
Οι Πέρσες ανέβηκαν για πρώτη φορά το 472 π.Χ. με θεατές του βετεράνους των Περσικών Πολέμων. Πίσω από τους δραμτικούς του στίχους κρύβεται η τιτανομαχια των πεζοναυτών στη Σαλαμίνα
Ο Αισχύλος έφυγε στη Σικελία, στην αυλή του Ιέρωνα των Συρακουσών πικραμένος γιατί οι Αθηναίοι τον θεώρησαν κατώτερο ποιητή από τον Σοφοκλή και το Σιμωνίδη. Κατοικούσε στη Γέλα όπου και πέθανε το 455 π.Χ. Σύμφωνα με τη παράδοση ένας αετός έριξε το κεφάλι του μία χελώνα στην προσπάθειά του να σπάσει το καβούκι της.
Οι Γελώοι τον κήδεψαν δημοσία δαπάνη και στον τάφο του χάραξαν όπως ήταν η θέληση του ποιητή: «Για την ανδρεία του Αισχύλου, γιου του Ευφορίωνα,να σου πει ο μακρυμάλλης Πέρσης που τη γνώρισε καλά στο άλσος του Μαραθώνα».
Μαρτυρία στους αιώνες ότι ο Αισχύλος πιο πάνω από την καταγωγή και τη φήμη έβαζε την υπηρεσία στην πατρίδα!
