Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης ήταν μια μοναδική περίπτωση ανθρώπου. Συνδύαζε την υδραίικη ναυτική παράδοση με την γνώση της σύγχρονης με την εποχή του ναυτικής τακτικής. Είχε την τύχη να εκπαιδευτεί δίπλα στον μεγάλο Λεωνίδα Παλασκα, έναν Αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού που με την δράση και τις απόψεις του οδήγησε το Όπλο στην νέα εποχή. Ήταν ο νικητής των Ναυμαχιών της Έλλης και της Λήμνου με τις οποίες “κλειδωθηκε” η ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο. Όταν ο Βασιλιάς Γεώργιος ο Α’ θα τού παραπονεθεί ότι με τις παράτολμες ενέργειές του θα μπορούσε να χαθεί το θωρακισμένο καταδρομικο “Γεώργιος Αβέρωφ” αυτός θα απαντήσει: ‘’Τα πολεμικά πλοία δεν είναι για σημαιοστολισμό. Η ιστορία διδάσκει ότι κανένα κράτος δεν μπορεί να θαλασσοκρατεί εφόσον δεν θεωρεί τα πολεμικά πλοία προορισμένα να κινδυνεύουν και εν ανάγκη να βυθιστούν’’ (για την ναυτική εποποιία των Βαλκανικών Πολέμων μπορείτε να διαβάσετε εδώ ).
Όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία αγόρασε το dreadnought Ρίο ντε Τζανέιρο το οποίο το μετονόμασε σε Sultan Osman-i Evvel, ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης μη αντέχοντας να βλέπει την απαξίωση των όσων είχε καταφέρει, πρότεινε να αναλάβει ο ίδιος τη διακυβέρνηση του υποβρυχίου Ξιφίας ή κάποιου μικρού αντιτορπιλικού για να τορπιλίσει το Ρίο ντε Τζανέϊρο στα Στενά του Γιβραλτάρ, χωρίς να προηγηθεί κήρυξη πολέμου, ώστε να το αιφνιδιάσει. Εννοείται ότι θα θεωρούταν ότι ο Κουντουριώτης δρούσε αυτοβούλως και αν επιβίωνε της καταδρομικής ενέργειας και επέστρεφε στην Ελλάδα, θα είχε ήδη αποκηρυχθεί από την ελληνική Κυβέρνηση, η οποία θα τον καθαιρούσε, θα τον συνελάμβανε, θα τον δίκαζε και θα τον φυλάκιζε όπως αρμόζει σε έναν πειρατή. Ο Βενιζέλος όμως αρνήθηκε. Τέλος εξετάστηκε ακόμη και ο αποκλεισμός των Στενών των Δαρδανελλίων με μια ενδεχόμενη κατάληψη της χερσονήσου της Καλλίπολης για να εμποδιστεί ο κατάπλους των θωρηκτών. Τελικά δεν πραγματοποιήθηκε κανένα σχέδιο διότι η έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε τα θωρηκτά αυτά στα αγγλικά ναυπηγεία, τα οποία κατασχέθηκαν από τους Άγγλους για τις δικές τους ανάγκες (για την ναυτική πολιτική του Βενιζέλου μπορείτε να διαβάσετε εδώ ). Στον Εθνικό Διχασμό ακολούθησε τον Ελευθέριο Βενιζέλο θεωρώντας ότι το καλό της Ελλάδος επέτασσε να συνταχθεί η Χώρα με την Ναυτική Δύναμη, την Μ. Βρετανία (για την δράση του Πολεμικού Ναυτικού στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μπορείτε να διαβάσετε εδώ ).
Ως Αντιβασιλέας (19 Οκτ. – 4 Νοε. 1920 και Δεκέμβριο του 1923, έως την ανακήρυξη της Αβασιλευτης Δημοκρατίας τον Μάρτιο του 1924) αλλά και ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας (1925 – 1926 και 1929) άσκησε τα καθήκοντα του με σύνεση και σεβασμό προς την Χώρα και το Πολίτευμα. Την πρώτη φορά παραιτήθηκε λόγω της Δικτατορίας του Παγκαλου (για την δικτατορία του Παγκάλου μπορείτε να διαβάσετε εδώ ) και την δεύτερη για λόγους υγείας. Παρατίθενται τα ίδια τα λόγια του Ναυάρχου από την επιστολή παραίτησής του στον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο: “Παραιτήθηκα, γιατί αυτό επέβαλε το εθνικό συμφέρον. Τα χέρια μου άρχισαν να τρέμουν. Όταν θα ήρχοντο να με επισκέπτονται ξένοι πρέσβεις, θα το αντιλαμβάνοντο. Οι σκέψεις και οι κρίσεις τους θα ήσαν δυσμενείς δια την πατρίδα”.
