Η πορεία προς τον γαλλοπρωσικό πόλεμο του 1871 και οι συνέπειές του στην Γαλλία
Στις 19 Ιουλίου του 1870, η Γαλλία κήρυξε τον πόλεμο εναντίον των Γερμανικών κρατών υπό την ηγεμονία της Πρωσίας. Το αποτέλεσμα ήταν η Δεύτερη Γαλλική Αυτοκρατορία υπό τον Ναπολέοντα τον Γ’ να ηττηθεί.
Αφορμή στάθηκε η διαφωνία της Γαλλίας στην ανακήρυξη του Γερμανού Πρίγκιπα Λεοπόλδου των Χοεντσόλερν σε υποψήφιο Βασιλιά της Ισπανίας. Αιτία όμως ήταν η διαφαινόμενη ένωση όλων των Γερμανικών κρατών σε μια ενωμένη Γερμανία που θα άλλαζε τον συσχετισμό δυνάμεων στην Ευρώπη. Θυμίζεται ότι η Γαλλία εκείνη την περίοδο ήταν το πιο ισχυρό ευρωπαϊκό κράτος στην ηπειρωτική Ευρώπη. Παγκόσμια υπερδύναμη παρέμενε πάντως η Βρετανική Αυτοκρατορία. Η Γαλλία από την άλλη είχε προχωρήσει στην δημιουργία της Λατινικής Νομισματικής Ένωσης, στην οποία συμμετείχε και η Ελλάδα.
Ο Ναπολέων ο Γ’ ήταν ο τρίτος γιος του βασιλιά της Ολλανδίας, Λουδοβίκου Βοναπάρτη, και της Ορτάνς ντε Μποαρναί, κόρης της αυτοκράτειρας Ιωσηφίνας. Ήταν ανιψιός του Ναπολέοντα Α΄ Βοναπάρτη. Μετά την Επανάσταση του 1848 κατάφερε να εκλεγεί Πρόεδρος της Γαλλίας, ενώ όταν τον Δεκέμβριο του 1851 τέθηκε το ζήτημα της δεκαετούς προεδρίας, η έκφραση της λαϊκής γνώμης υπήρξε πανηγυρική. Στις 2 Δεκεμβρίου του 1852 με συντριπτική πλειοψηφία του λαού ανασυστάθηκε η Γαλλική Αυτοκρατορία.
Ο Ναπολέων ο Γ’ έκανε σημαντική δουλειά στα εσωτερικά της Γαλλίας. Έστρωσε ολόκληρη τη Γαλλία με σιδηροδρομικές γραμμές, ίδρυσε πολυάριθμα φιλανθρωπικά καταστήματα και έδωσε τεράστια ανάπτυξη στη βιομηχανία και το εμπόριο της χώρας. Επίσης εισήγαγε στα δημόσια σχολεία τα πρώτα μαθήματα σύγχρονων γλωσσών, τέχνης, μουσικής και γυμναστικής, ενώ έκανε υποχρεωτική την ιστορία και τη γεωγραφία. Από την άλλη όμως επέβαλε ένα σκληρό απολυταρχικό σύστημα διακυβέρνησης που ενδυνάμωσε την δημοκρατική παράταξη στην χώρα.
Στα εξωτερικά ζητήματα όμως τον χαρακτήριζε μια ρομαντική αφέλεια. Πίστευε πραγματικά στην εθνική κυριαρχία των Λαών. Αποτέλεσμα είναι ότι πολύ γρήγορα έπεσε θύμα τόσο των διπλωματικών χειρισμών του
Καβούρ (Camillo Paolo Filippo Giulio Benso conte di Cavour), ο οποίος επιζητούσε την ιταλική ενοποίηση, όσο και του Μπίσμαρκ. Στον Γαλλοπρωσικό πόλεμο η Γαλλική Αυτοκρατορία κλυδωνιζόταν.
O Ναπολέων Γ΄ τέθηκε επικεφαλής του στρατεύματος, αλλά άρρωστος όπως ήταν, δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει. Απέτυχε στην Λωρραίνη, υποχώρησε στο Μετς και κατόπιν έφτασε στο Σεντάν, όπου είχε συγκεντρωθεί ο Γαλλικός Στρατός. Οι Γάλλοι πολέμησαν με αξιοθαύμαστη ανδρεία αλλά λόγω του ελλείμματος ηγεσίας ηττήθηκαν από τους Πρώσους.
Συνέπειες ήταν η δημιουργία της ενωμένης Γερμανίας καθώς και το ξέσπασμα μιας νέας Επανάστασης στο Παρίσι. Με την επανάσταση αυτή δημιουργήθηκε η λεγόμενη Παρισινή Κομούνα, η οποία ήταν η εργατική επαναστατική κυβέρνηση που εγκαθιδρύθηκε στο Παρίσι μετά την εξέγερση της Εθνοφρουράς και των εργατών της πόλης και διήρκεσε από τις 26 Μαρτίου του 1871 μέχρι τις 28 Μαΐου της ίδιας χρονιάς.
Ο Γαλλικός Λαός και η Εθνοφρουρά του Παρισιού ωστόσο, ενώ είχαν αντέξει πρωτύτερα την πρωσική πολιορκία για έξι μήνες, αρνήθηκαν τη συνακόλουθη πρωσική κατοχή αποκλείοντας τους Πρώσους σε μία μικρή περιοχή του Παρισιού και αστυνομεύοντας τα «σύνορα» της περιοχής αυτής. Ο Πρόεδρος όμως της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας, ο Αδόλφος Θίερσος (Αντόλφ Τιερ) φοβήθηκε ότι οι εργάτες θα έπαιρναν τα όπλα της Εθνοφρουράς γενόμενοι μια ανεξέλεγκτη δύναμη. Ο Γαλλικός Στρατός μπήκε στο Παρίσι. Η εθνοφρουρά του Παρισιού όμως αρνήθηκε να παραδώσει τα όπλα. Ο στρατός υποχώρησε στις Βερσαλίες και η κυβέρνηση κήρυξε τον πόλεμο στις δυνάμεις που κρατούσαν το Παρίσι.
Η Κομούνα με Πρόεδρο του εκλεγμένου δημοτικου συμβουλίου τον Λουί Ογκίστ Μπλανκί (Louis Auguste Blanqui,1805-1881) πήρε σχεδόν αμέσως μέτρα προς εύνοια των εργατών: επέβαλε πάγωμα των τιμών στα ενοίκια κατά τη διάρκεια του πολέμου, απαγόρευσε στα ενεχυροδανειστήρια να πουλούν αγαθά καθώς οι εργάτες αναγκάστηκαν να βάλουν ενέχυρο τα εργαλεία τους κατά τη διάρκεια του πολέμου, κρατικοποίησε την εκκλησιαστική περιουσία, ανέβαλε την υποχρέωση καταβολής των χρεών, εξίσωσε τους μισθούς των υπαλλήλων και τους επέβαλε ανώτατο όριο και κατήργησε τους τόκους.
Τελικά όμως ο Γαλλικός Στρατός κατέβαλε τους “Κομουνάρους”. Καθ’ όλη την διάρκεια της επέλασης των κυβερνητικών στρατευμάτων θανατώθηκαν πολλοί άμαχοι, και σύμφωνα με τις κυβερνητικές πηγές μόνο κατά τη “Ματωμένη Βδομάδα” σκοτώθηκαν 17.000 Παριζιάνοι ενώ άλλες πηγές ανεβάζουν τον αριθμό σε 30.000. Η Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία είχε το δύσκολο έργο να σταθεί όρθια πάνω σε ερείπια. Και τα κατάφερε.
Η υπόθεση Ντρέιφους
Στις 23 Δεκεμβρίου 1894 αρχίζει η “υπόθεση Ντρέιφους”. Η Γαλλία του 1890 δεν θύμιζε σε τίποτα την ηττημένη από τους Πρωσους Γαλλία του 1870. Ο Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών Θεόφιλος Ντελκασσέ (Théophile Delcassé, 1852 – 1924) είχε καταφέρει να αναιρέσει την πολιτική του Μπισμαρκ. Η Γαλλία όχι μόνο αναίρεσε την γερμανική περικύκλωση αλλά με την προσέγγιση με Ρωσία και Μ. Βρετανία ασκούσε πλέον αυτή περικύκλωση στην Γερμανία.
Η οικονομική ευμάρεια, τα πολιτισμικά επιτεύγματα και οι αποικίες είχαν κρατήσει το γόητρο του Παρισιού σε υψηλά επίπεδα. Παρ’ όλα αυτά η άνοδος της ισχύος της Γερμανίας είχε δημιουργήσει βαθύτατη ανησυχία. Γαλλία και Αγγλία άφησαν κατά μέρος τις αποικιακής φύσης διάφορες τους και ήρθαν σε συνεννόηση. Η ανησυχία πήρε και την μορφή αντικατασκοπικης μανίας. Λόγω αυτής καταδικάστηκε αδίκως ο Γάλλος Λοχαγός του Πυροβολικού Άλφρεντ Ντρέιφους. Καταδικάστηκε παρά την ανεπάρκεια στοιχείων καθώς οι κατηγορίες στηρίχθηκαν σε επιστολή και σε μια υποτιθέμενη ταυτοποίηση γραφικού χαρακτήρα. Ο καταδικασμένος Ντρέιφους μάλιστα δικαιώθηκε πανηγυρικά καθώς αργότερα βρέθηκε και άλλη επιστολή – υπογεγραμμένη αυτή τη φορά με άλλο όνομα – ενώ αυτός ήταν εξόριστος.
Η καταδίκη του Άλφρεντ Ντρέιφους θεωρήθηκε σύμβολο της “προδοσίας” των Γάλλων Εβραίων, ενώ έδειχνε ανάγλυφα τα αδιέξοδα μιας διπλωματίας που δεν μπορούσε πια να συγκρατήσει την πορεία προς τον “Μεγάλο Πόλεμο”.
Στις 13 Ιανουαρίου 1898 δημοσιεύεται στην πρώτη σελίδα της εφημεριδας “L’ Aurore” ανοικτή επιστολή του λογοτέχνη Εμίλ Ζολά προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σχετικά με την υπόθεση Ντρέιφους. Το άρθρο λεγόταν “Κατηγορώ!” (“J’Accuse…!”). Η εφημερίδα έγινε ανάρπαστη.
