Ο 19ος αιώνας για το μικρό ελληνικό βασίλειο ήταν μια εποχή προκλήσεων. Γινόταν προσπάθεια εγκαθίδρυσης ενός σύγχρονου κράτους αλλά η αναποτελεσματικοτητα της διοίκησης, οι πελατειακές σχέσεις, η διαφθορά, η ληστοκρατια και τα οικονομικά προβλήματα αποτελούσαν ανασταλτικους παράγοντες. Η μορφή του Χαρίλαου Τρικούπη υπήρξε καθοριστική δίνοντας στο κράτος την μεγάλη ώθηση προς τον εκσυγχρονισμό (για τον Χαρίλαο Τρικούπη διαβάστε εδώ: https://methormisakathektou.politics.blog/2023/06/10/%ce%bf-%cf%87%ce%b1%cf%81%ce%af%ce%bb%ce%b1%ce%bf%cf%82-%cf%84%cf%81%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%8d%cf%80%ce%b7%cf%82-%ce%bf-%ce%bc%ce%b5%ce%b3%ce%b1%ce%bb%cf%8d%cf%84%ce%b5%cf%81%ce%bf%cf%82-%ce%ad%ce%bb/ ).
Τα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας περιγράφονται γλαφυρά στο “Στρατιωτική Ζωή εν Ελλάδι”. Το βιβλίο αποτελεί σταθμό στην εξέλιξη της νεοελληνικής πεζογραφίας, κυκλοφόρησε ανωνύμως στα 1870 στη Βραΐλα και ο συγγραφέας του παραμένει άγνωστος. Παρακολουθούμε τις εντυπώσεις ενός εθελοντή που έρχεται από την Κωνσταντινούπολη για να καταταγεί στον Ελληνικό Στρατό. Του έχουν μάλιστα “φουσκώσει” τα μυαλά οι Έλληνες δάσκαλοι για τις ικανότητες του Ελληνικού Στρατού. Αυτό που θα δει θα είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Αγγαρείες που εξαγοράζονται με χρήματα, περιπέτειες για την πάταξη των ληστών στην περιοχή της Αταλάντης, ενώ όταν επιστρέψει στην Αθήνα, θα ανακαλύψει ότι έλαβε χρήματα για οδοιπορικά χωρίς ο ίδιος να πάρει μια δραχμή.
Ο “Λουκής Λάρας” του Δημήτριου Βικέλα από την άλλη γράφτηκε το 1878 κατά την διάρκεια των “πατριωτικών εξάρσεων” της εποχής. Ο Δημήτριος Βικέλας, λόγιος ο ίδιος και έμπορος του εξωτερικού, στο πρότυπο του στρατιώτη θα αντιπαραθέσει αυτό του εμπόρου. Είναι αυτό μια δήλωση της νέας γενιάς, η οποία απαιτεί τον εκσυγχρονισμό του κράτους και της κοινωνίας. Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται το 1821 αλλά τα γεγονότα δεν τα ζει ένας μαχητής αλλά ένας Έλληνας έμπορος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που λόγω των πολεμικών συγκρούσεων αλλάζει συνεχώς τόπο. Οι αναλογίες είναι φανερές: η Ελλάδα την εποχή εκείνη κάνει συνεχώς επιστρατεύσεις πλήττοντας διαρκώς την οικονομία της. Εμπλέκεται ουσιαστικά απαρασκευη σε πολεμικές περιπέτειες με άσχημες καταλήξεις απλά για να ικανοποιηθούν τα πατριωτικά πάθη που μαστίζουν την ελληνική κοινωνία την περίοδο εκείνη.
Και όμως το πατριωτικό έργο του Βικέλα είναι μεγάλο. Το 1899 ίδρυσε τον “Σύλλογο προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων”, ενώ το 1898 είχε ιδρύσει τον Οίκο των Τυφλών και την Σκοπευτική και Εργατική Σχολή. Από το 1897 ηταν μέλος της Εθνικής Εταιρείας, στην οποία προσχώρησε έπειτα από παραίνεση του συγγενή του, Παύλου Μελά. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου του 1897 οργάνωσε πλωτό νοσοκομείο για την περίθαλψη των τραυματιών του μετώπου της Ηπείρου και προσπάθησε να κινητοποιήσει την διεθνή γνώμη υπέρ της κρητικής επανάστασης. Ακόμη ήταν ο πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, ενώ διεξήγαγε άοκνα δημοσιογραφικό αγώνα μέσα από τις στήλες της εφημερίδας “Μαγχεστριανός Φύλαξ” για τις αρπαγές κυπριακών αρχαιολογικών θησαυρών από τους Βρετανούς και την μεταφορά τους στο Λονδίνο.
