Η επανεκλογή Νετανιάχου στην ηγεσία του Ισραήλ εκτιμάται ότι θα επηρεάσει τη συμπεριφορά και τις σχέσεις του εβραϊκού κράτους με τις χώρες του εγγύς περιβάλλοντός του αλλά και τις ΗΠΑ και τη Ευρωπαϊκή Ένωση ως ακολούθως:
Παλαιστινιακό:
Η απελθούσα κυβέρνηση δια μέσου του υπουργού Άμυνας Benny Gantz είχε συζητήσει σε συνάντηση με τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Mahmoud Abbas τη πιθανότητα ανάληψης κάποιων μέτρων εμπιστοσύνης ανάμεσα στις δύο πλευρές. Ένα από τα ακανθώδη ζητήματα είναι η συλλογή φόρων από τους Παλαιστινίους, η οποία συμφώνως που των συμφωνιών του Όσλο ( “Συμφωνίες του Όσλο” καλούνται ένα σύνολο συνθηκών μεταξύ του Ισραήλ και της Οργάνωσης για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Κατέληξαν στη σύσταση παλαιστινιακής αρχής αλλά όχι κράτους) που υπεγράφησαν από την Οργάνωση για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) και το Ισραήλ, το δεύτερο έχει αναλάβει τη συλλογή φόρων εκ μέρους της Παλαιστινιακής Αρχής. Η παρακράτηση αυτών των φόρων από το Ισραήλ οδήγησε τη Παλαιστινιακή Αρχή σε δημοσιονομική κρίση μη ούσα ικανή να πληρώσει τους 130.000 δημοσίους υπαλλήλους. Το 2020 (κυβέρνηση Νετανιάχου), το Ισραήλ είχε μεταφέρει στη Παλαιστινιακή Αρχή 768 εκ. Shekels (πάνω από 1 δις δολλάρια), τα οποία είχε παρακρατήσει. Άλλα θέματα που συζητήθηκαν στη συνάντηση Gantz – Abbas ήταν η αδειοδότηση εκατοντάδων Παλαιστινίων εμπόρων και σημαινόντων προσώπων καθώς η έγκριση εγκατάστασης σε πολλούς Παλαιστινίους στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας.
Ένα άλλο ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την εσωτερική κοινή γνώμη του Ισραήλ είναι το ζήτημα της λύσης των δύο κρατών στο ισραηλινοπαλαιστινιακό ζήτημα. Η λύση των δύο κρατών ξεκινά στα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Βρετανία έδωσε διάφορες υποσχέσεις με σκοπό την τελική νίκη εναντίον των Κεντρικών Αυτοκρατοριών. Μία από αυτές ήταν η υπόσχεση του Sir Henry McMahon, υψηλού επιτρόπου στην Αίγυπτο ότι θα έδινε στον Sherif Hussein της Μέκκας ένα ανεξάρτητο αραβικό κράτος εάν βοηθούσε τους Βρετανούς στον πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας . Στη συνέχεια, ακολούθησε η διακήρυξη Μπάλφουρ (1917) με την οποία η Βρετανική Αυτοκρατορία τασσόταν υπέρ της ίδρυσης εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη. Λόγω της αυξανόμενης έντασης στην εντολή της Παλαιστίνης κατέφθασε η επιτροπή Peel (από το όνομα του λόρδου Peel που προήδρευε), η οποία κατέληξε ότι η συνύπαρξη Εβραίων και Αράβων ήταν αδύνατη και πρότεινε τη δημιουργία δύο κρατών.
Παρ’ όλο που ακολούθησε ψήφισμα του ΟΗΕ, εν τούτοις η ιδέα των δύο κρατών φάνηκε να ενταφιάζεται το 1967, όταν με τον «Πόλεμο των Έξι Ημερών» το Ισραήλ κατέλαβε τα εναπομείναντα παλαιστινιακά εδάφη από την Αίγυπτο και την Ιορδανία καθώς και τα υψώματα του Γκολάν από τη Συρία το Σινά από την Αίγυπτο.
Η «πτώση του Νετανιάχου» έφερε στην εξουσία του Ισραήλ έναν ετερόκλητο κυβερνητικό συνασπισμό με διάφορες πολιτικές κατευθύνσεις υπό τον Yair Lapid. Ο κυβερνητικός συνασπισμός φάνηκε ιδιαίτερα διχασμένος στο θέμα της λύσης των δύο κρατών. Ο ίδιος ο Yair Lapid στις 20 Σεπτεμβρίου 2022 στα Ηνωμένα Έθνη υποστήριξε ότι η λύση των δύο κρατών είναι η σωστή λύση για το Ισραήλ με τη προϋπόθεση το παλαιστινιακό κράτος να μην γίνει μια ακόμα βάση τρομοκρατών. Η παραπάνω δήλωση ίσως και να απηχεί κάποιες αμερικανικές παροτρύνσεις για το θέμα. Μετά την πτώση του Τραμπ και την άνοδο του Μπάϊντεν στη προεδρία των ΗΠΑ η αμερικανική στήριξη προς το Ισραήλ φαίνεται να μειώθηκε, ενώ η αντίδραση του Αμερικανού πρέσβη στο Ισραήλ Tom Nides που χαρακτήρισε την ομιλία του Lapid «θαρραλέα », δείχνει την κατεύθυνση της αμερικανικής πολιτικής. Επίσης, όπως αναφέρθηκε, είναι ενδεικτικός ο διχασμός για το θέμα που υπάρχει στον απελθόντα κυβερνητικό μηχανισμό: μαζί με τον Lapid υπέρ της λύσης των δύο κρατών έχει ταχθεί και ο Ισραηλινός ΥΠΕΞ Gabi Ashkenazi , κατόπιν και παρότρυνσης του Αμερικανού ΥΠΕΞ Antony Blinken . Ο Benny Gantz έχει κρατήσει μια στάση ανάμεσα στη λύση των δύο κρατών και αυτή του ενός κράτους υποστηρίζοντας ότι θα ήταν δυνατόν να γίνουν κάποιες εδαφικές παραχωρήσεις αλλά με παράλληλη προσάρτηση κάποιων συνοικισμών και διατήρηση της κοιλάδας του Ιορδάνη ως ένα σύνορο ασφαλείας για το Ισραήλ. O Naftali Bennett αντίθετα, έχει εκφράσει πολλές φορές κατά το παρελθόν και σε όλους τους τόνους την αντίθεσή του στο σχέδιο των δύο κρατών.
Η επανεκλογή του Νετανιάχου σε μία κυβέρνηση συνασπισμού στην οποία συμμετέχουν ιδιαίτερα ριζοσπαστικά και ακροδεξιά στοιχεία αναμένεται ότι θα οδηγήσει σε ένταση των ισραηλινοπαλαιστινιακών σχέσεων. Ιδιαίτερα σημαντική εκτιμάται η συμμετοχή στη κυβέρνηση του Itamar Ben-Gvir, του ηγέτη του θρησκευτικού σιωνιστικού κόμματος, ο οποίος έχει στηρίξει τη πολιτική του άνοδο στη στήριξη Ισραηλινών ριζοσπαστών εθνικιστών . Ο Ben – Gvir υποστηρίζει ανοικτά την ολοκληρωτική προσάρτηση της Παλαιστίνης και την βία των Ισραηλινών εποίκων. Αν και υποστηρίζεται από αρκετούς ότι η πολιτική του Ισραήλ στη πραγματικότητα δεν αλλάζει ιδιαίτερα με την εναλλαγή κυβερνήσεων, εν τούτοις ο δεξιός προσανατολισμός της κυβέρνησης Νετανιάχου είναι πολύ πιο ξεκάθαρος από την απελθούσα κυβέρνηση.
Είναι αληθές ότι ο συνασπισμός Νετανιάχου διαθέτει πολλά δεξιά ριζοσπαστικά στοιχεία, εν τούτοις η αμερικανική θέση έχει ήδη εκφραστεί. Δεν θεωρείται πιθανή η ρήξη Μπάιντεν – Νετανιάχου. Πολύ πιθανότερο είναι η ενασχόληση των δύο ηγετών με θέματα της συνθέτης πολιτικής τους ατζέντας.
Τουρκία:
Είναι γεγονός ότι οι σχέσεις του Ισραήλ επί Νετανιάχου είχαν φθάσει στο απόλυτο ναδίρ. Παρά τη προσπάθεια αναθέρμανσης των ισραηλινοτουρκικών σχέσεων από την απελθούσα κυβέρνηση, τα θέματα που είναι ανοικτά είναι πολλά και σοβαρά. Ο Ερντογάν έχει συγκρίνει το Ισραήλ με τη ναζιστική Γερμανία πολλές φορές το 2018 και 2019, ενώ η Άγκυρα φιλοξενεί ηγέτες της Χαμάς . Επίσης, η Τουρκία ήταν πίσω από το επεισόδιο με το Mavi Marmara, όταν, πριν από δώδεκα χρόνια, Ισραηλινοί κομμάντο επιτέθηκαν στο τουρκικό πλοίο που προσπαθούσε να διασπάσει τον αποκλεισμό της Γάζας με συνέπεια τον θάνατο δέκα Τούρκων . Τα τελευταία χρόνια η Άγκυρα προκαλεί την Ελλάδα και την Κύπρο με τις οποίες το Ισραήλ διατηρεί στενούς δεσμούς. Εκτιμάται ότι η Άγκυρα χρησιμοποιεί την αναθέρμανση των σχέσεων με το Ισραήλ για να αναβαθμίσει τη σχέση της με την Ουάσιγκτον . Οι ισραηλινοτουρκικές σχέσεις δεν προβλέπονται ρόδινες• ο Ερντογάν θα πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στη Χαμάς και το Ισραήλ.
Ελλάδα – Κύπρος:
Στο αντίθετο θετικό άκρο ευρίσκονται οι προοπτικές των σχέσεων με την Ελλάδα και τη Κύπρο. Ο Νετανιάχου είναι ο ουσιαστικός αρχιτέκτονας της ελληνοισραηλινής προσέγγισης με πολύ δύσκολους όρους. Μέχρι το 2008, το Ισραήλ εθεωρείτο στρατηγικός εταίρος της Τουρκίας, ενώ η Ελλάδα είχε παραδοσιακή φιλία με τα αραβικά κράτη. Παράλληλα, υπήρχαν πολλές αρνητικές προκαταλήψεις στην εικόνα του ενός λαού στον άλλο. Παρ’ όλα αυτά από το 2019 τα πράγματα έχουν αλλάξει στο διεθνές περιβάλλον. Οι τουρκοισραηλινές σχέσεις έχουν τυπικά τουλάχιστον αποκατασταθεί, ενώ μια πιθανή αντιπαράθεση Μπάιντεν – Νετανιάχου θα μπορούσε να φέρει σε δύσκολη θέση την Ελλάδα. Σημαντικό στοιχείο θα αποτελέσει ο ρόλος του Νετανιάχου στον ρωσοουκρανικό πόλεμο. Οι καλές σχέσεις που διατηρεί ο Νετανιάχου με τον Πούτιν θα μπορούσε να δώσει στο Ισραήλ τη θέση του διαμεσολαβητή, υποβαθμίζοντας τη Τουρκία που έχει αναλάβει αυτόν τον ρόλο.
Λίβανος:
Ο Νετανιάχου μόλις στις 10 Οκτωβρίου 2022 χαρακτήρισε τη συμφωνία ΑΟΖ με τον Λίβανο «ιστορική παράδοση ». Στις 31 Οκτωβρίου , μια ημέρα πριν τις εκλογές στο Ισραήλ, δήλωσε ότι θα εξουδετερώσει/ αδρανοποιήσει (neutralize) τη συμφωνία ΑΟΖ με τον Λίβανο όπως έκανε και με τις συμφωνίες του Όσλο . Αντίθετα, ο πρωθυπουργός του Λιβάνου Najib Mikati εξέφρασε τη πεποίθηση ότι ο Νετανιάχου δεν θα τορπιλίσει τη συμφωνία ΑΟΖ .
Παρά τις συνεχείς επικρίσεις του Νετανιάχου προς τη συμφωνία που επετεύχθη με τον Λίβανο, είναι γεγονός ότι αυτή όχι μόνο χαιρετίστηκε από τις ΗΠΑ αλλά ουσιαστικά προωθήθηκε . Ο Anthony Blinken χαιρέτισε τη συμφωνία λέγοντας ότι «ουσιωδώς αναδεικνύει το όραμα των ΗΠΑ για μια ειρηνική/ενωμένη (intergrated) και ευημερούσα Μ. Ανατολή ». Το παραπάνω υποδηλοί ότι παρά τις επικριτικές δηλώσεις του Νετανιάχου για τη συμφωνία, είναι πολύ πιθανό ότι τελικά θα την αποδεχθεί.
Αίγυπτος:
Ο Νετανιάχου διατηρεί αγαστές σχέσεις με τον Abdel Fattah el – Sisi της Αιγύπτου. Δεν είναι τυχαίο το 2019 ότι ο Νετανιάχου έδωσε την έγκρισή του στο να προμηθευτεί το Αιγυπτιακό Ναυτικό δυο φρεγάτες τύπου ΜΕΚΟ από τη Γερμανία παρά την ανησυχία κάποιων σημαινόντων πολιτικών προσώπων του Ισραήλ . Παρά τις πολεμικές συγκρούσεις του παρελθόντος, το Ισραήλ (και ιδιαίτερα ο Νετανιάχου) και η Αίγυπτος (του Σίσι) ευρίσκονται πολύ κοντά και συνεργάζονται σε πολλούς τομείς όπως οι πληροφορίες και η ασφάλεια .
Τους δύο ηγέτες τους χωρίζουν λιγότερα από αυτά που τους ενώνουν. Και οι δύο αντιμετωπίζουν προκλήσεις από τον ισλαμικό εξτρεμισμό, ενώ τόσο το ενεργειακό τοπίο και οι προκλήσεις ασφαλείας της περιοχής τους οδηγούν σε έναν κοινό δρόμο.
Η.Π.Α.:
Ο Νετανιάχου διατηρεί φιλικές σχέσεις με τον Πούτιν, ενώ δεν είναι κρυφό ότι οι σχέσεις με τον Μπάιντεν είναι δυνατόν να χαρακτηριστούν ως άβολες. Εν τούτοις είναι πολύ δύσκολο για το Ισραήλ να αγνοήσει την στρατηγικής σημασίας σχέση με τις ΗΠΑ. Ο Νετανιάχου έχει μεγάλο ιστορικό αντιπαράθεσης με τους Δημοκρατικούς. Αρκεί κάποιος να θυμηθεί ότι στο βιβλίο του “Bibi, my story” αναφέρει ότι η αποκήρυξη της συμφωνίας για τα πυρηνικά με τον λόγο του στο Κογκρέσο το 2015, ο οποίος περιγράφτηκε από αμερικανικές πηγές ως «καταστροφικός» για τις αμερικανοισραηλινές θέσεις, αποτελεί μια στιγμή για την οποία αισθάνεται υπερήφανος.
Μέχρι τώρα, το Ισραήλ έχει προσφέρει μόνο ανθρωπιστική βοήθεια στην Ουκρανία. Ο Νετανιάχου δήλωσε ότι θα σκεφθεί αν θα προμηθεύσει όπλα στην Ουκρανία – το ότι το Ιράν προμηθεύει τη Ρωσία με drones, ίσως οδηγεί το Ισραήλ σε αυτή την ενέργεια – ενώ περιμένει ότι θα αναλάβει τη θέση διαμεσολαβητή μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας . Παράλληλα, υπενθυμίζεται ότι οι ΗΠΑ έχουν υποστηρίξει τη λύση των δύο κρατών για το παλαιστινιακό καθώς και την συμφωνία ΑΟΖ μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου.
Ευρωπαϊκή Ένωση:
Με την Ευρωπαίκή Ένωση έχει συγκρουστεί ο Νετανιάχου ιδιαίτερα στο θέμα της αναγνώρισης των Ιεροσολύμων ως πρωτεύουσας του ισραηλινού κράτους καθώς και το παλαιστινιακό θέμα γενικότερα. Πέρα από τις κινήσεις της ΕΕ ως οργανισμού, προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον το πώς θα εξελιχθούν οι διμερείς σχέσεις του Ισραήλ με πολλές χώρες της ΕΕ. Ξεχωριστό παράδειγμα η Γαλλία, η οποία έχει ισχυρά συμφέροντα στην ανατολική Μεσόγειο.
Συμπέρασμα
Η επανεκλογή Νετανιάχου είναι πιθανό να προκαλέσει ανακατατάξεις στη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Για τα ελληνικά συμφέροντα κρίνεται μάλλον θετική καθώς ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Τουρκία υπάρχουν πολλά ανοικτά ζητήματα, ενώ ο ίδιος ο Νετανιάχου υπήρξε ο αρχιτέκτονας της ελληνοισραηλινής προσέγγισης. Με τον Σίσι της Αιγύπτου μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες περί ισλαμικού εξτρεμισμού και τρομοκρατίας, ενώ με τον Μπάιντεν ίσως ανακύψουν προβλήματα λόγω των θέσεων των ΗΠΑ περί δύο κρατών και συμφωνίας ΑΟΖ με Λίβανο, αν και είναι δύσκολο να αγνοηθεί η στρατηγικής σημασίας σχέση των ΗΠΑ με το Ισραήλ. Οι φιλικές σχέσεις με τον Πούτιν είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν τον Νετανιάχου και το Ισραήλ στη θέση του διαμεσολαβητή μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, γεγονός που θα αποδυναμώσει διπλωματικά τη Τουρκία, που στη πρώτη φάση της ρωσοουκρανικής ένοπλης σύγκρουσης διαδραμάτισε αυτόν τον ρόλο.
Πηγές:
1. “Top Israeli official and Palestinian president hold rare meeting inside Israel”, CBS News < https://tinyurl.com/2pda88yr , πρόσβαση: 6 Νοε. 2022, 13.20>.
2. Roger Spooner, “The McMahon promise to Hussein”, Balfour Project, < https://tinyurl.com/2p9bd25b , πρόσβαση 6 Νοε. 2022, 20:00>.
3. Για τις «εντολές» και τη Κοινωνία των Εθνών βλ. https://tinyurl.com/mt3zab4b , πρόσβαση 6 Νοε. 2022, 20:15.
4. “Perfidious Albion: Britain’s broken promises: the Balfour Declaration (1917) and its impact on the Israeli/Palestinian conflict: what are our responsibilities today?”, Balfour Project, < https://tinyurl.com/3r9u4fak , πρόσβαση 6 Νοε. 2022, 20:20>.
5. “Israeli Prime Minister Lapid backs two state solution”, UN News, < https://tinyurl.com/mryhuvve , πρόσβαση 6 Νοε. 2022, 20: 50>.
6. “Israeli PM Lapid backs two-state solution with Palestinians”, Reuters, < https://tinyurl.com/yc733jb7, πρόσβαση 6 Νοε. 2022, 21:00>.
7. Nadav Tamir, “A Thank You Letter to Foreign Minister Gabi Ashkenazi”, MITVIM, < https://tinyurl.com/3bakna2t , πρόσβαση 6 Νοε. 2022.
8. Elad Benari, “Blinken to Ashkenazi: Two-state solution is the best way to ensure Israel’s future”, Israel National News, < https://tinyurl.com/2y3d8ks9 , πρόσβαση 6 Νοε. 2022, 20:30>.
9. Yara Hawari, “For Palestinians, Netanyahu’s victory is merely a changing of the prison guards”, The Guardian https://tinyurl.com/bdctsw8y , πρόσβαση: 6 Νοε. 2022, 12:05.
10. Aaron David Miller, “Opinion: What a Netanyahu comeback means for Israel – and the world”, Egypt Independent, < https://tinyurl.com/3nej4uej , πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 9:00>.
11.Herb Keinon, “Israel – Turkey détente shadowed by Ankara’ s ties with Hamas”, The Jerusalem Post, https://tinyurl.com/mwtf5p3h , πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 10:00.
12. Anna Ahronheim , “Mavi Marmara flotilla: Spark of an Israel -Turkey diplomatic fallout”, The Jerusalem Post, https://tinyurl.com/yc5w99t4 , πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 10:20.
13. Seth J. Franzman , “The Turkey – Lebanon nexus that may confront Netanyahu” , The Jerusalem Post, https://tinyurl.com/yswbxfnr, πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 10:30.
14. Μιχάλης Ιγνάτιου, «Η Χαμάς διχάζει με το καλημέρα τον Ερντογάν και τον Νετανιάχου: το μεγαλύτερο “αγκάθι” που μπορεί να τα τινάξει όλα στον αέρα», Hellas Journal, https://tinyurl.com/2b38uywz , πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 11:00.
15. Γιώργος Τζογόπουλος, “Η Ελλάδα, το Ισραήλ και ο Νετανιάχου”, Η Καθημερινή, https://tinyurl.com/mwd4xwse πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 11:30.
16. The Times of Israel, < https://tinyurl.com/ycxz2x64 , πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 18:30 >.
18.“Netanyahu pledges to ‘neutralise’ Lebanon maritime deal”, Middle East Eye, <, https://tinyurl.com/2svrjt5d , πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 18:45.
19. “Lebanon PM confident Netanyahu’s return won’t torpedo maritime deal”, The National News, https://tinyurl.com/3ufvckcw , πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 19:00.
20. Isabel Kershner, “Israeli-Lebanese Maritime Deal Marks a Milestone, With Limitations”, The New York Times, < https://tinyurl.com/7f5rp39r , πρόσβαση 7 Νοε. 2022 19:15>.
21. Mohamed Abu Saada,” Netanyahu and Deal of German Submarines to Egypt” https://tinyurl.com/26px8xbp , πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 19: 50 .
22. Raphael Ahren& Alexander Fulbright, “Netanyahu meets with Egypt’s Sissi in first public talks”, The Times of Israel, < https://tinyurl.com/bdxkjynx , πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 19:55 >.
23. Jotan Confino & Maureen Groppe, “More of a wild card’: What a Netanyahu comeback could mean for US-Israeli relations”, < https://tinyurl.com/y6tme94c , πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 20:20>.
24. Jotan Confino, “Israel’s Netanyahu says he will ‘look into’ supplying weapons to Ukraine if elected prime minister, could serve as mediator”, USA Today, https://tinyurl.com/482tmebx , πρόσβαση 7 Νοε. 2022, 20:25.
